Αναζητώντας την εξιλέωση
Το πρώτο βιβλίο του Τομ Ρομπ Σμιθ, το «Παιδί 44», δημιούργησε πραγματικά θετική εντύπωση και ήταν υποψήφιο για τα βραβεία Booker και Costa Book Award το 2008, ενώ παράλληλα μεταφράστηκε σε 36 γλώσσες. «Ο μυστικός λόγος» είναι το δεύτερο μέρος της τριλογίας που άνοιξε με το «Παιδί 44» και έχει για πρωταγωνιστή τον Λέο Ντεμίντοφ, έναν πρώην πράκτορα της υπηρεσίας Κρατικής Ασφάλειας της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο «Μυστικός Λόγος» τοποθετείται στα 1956. Μετά το θάνατο του Στάλιν, το βίαιο καθεστώς αρχίζει να υποχωρεί λίγο. Ο Χρουστσόφ υπόσχεται ότι θα προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις, ενώ με ένα λόγο του, που διαρρέει στην κοινωνία, καταδικάζει τις εγκληματικές ενέργειες του προκατόχου του. Παράλληλα, όμως, μυστικοί πράκτορες και ισχυρά άτομα δολοφονούνται το ένα μετά το άλλο. Ο Λέο, προϊστάμενος του τμήματος ανθρωποκτονιών πια, αρχίζει να ερευνά το θέμα και σκοντάφτει πάνω στο παρελθόν του. Οι ανησυχίες του δεν σταματούν εκεί, αφού το μεγαλύτερό του πρόβλημα είναι μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Τα κοριτσάκια που υιοθέτησε με τη γυναίκα του μετά τη δολοφονία των γονιών τους δεν τον έχουν συγχωρέσει ακόμα. Το παρελθόν και το παρόν συναντιούνται όταν μια γυναίκα από το παρελθόν αρπάζει τη μία του κόρη και απαιτεί από αυτόν να απελευθερώσει τον ιερέα σύζυγό της από ένα γκουλάγκ.
Στον «Μυστικό λόγο» υπάρχουν πολλοί πρωταγωνιστές και όλοι είναι σημαδεμένοι από το σκληρό παρελθόν τους. Ο Λέο έχει τύψεις για όσα έκανε ως μυστικός πράκτορας, η γυναίκα του προσπαθεί να ξεχάσει τη δική της σκληρή ιστορία, οι δύο υιοθετημένες κόρες του αδυνατούν να ξεχάσουν τους δολοφονημένους γονείς τους και να συγχωρήσουν τον Λέο, η Φράιρα, η γυναίκα που εκβιάζει τον Λέο, υπήρξε ένα από τα πρώτα θύματά του και τώρα ζητά εκδίκηση. Κανένας χαρακτήρας δεν είναι ισορροπημένος, όλοι υποφέρουν με τον δικό τους τρόπο και προσπαθούν να σώσουν τους άλλους για να σωθούν. Ο Λέο και η Ραΐσα, η γυναίκα του, κάνουν απελπισμένες προσπάθειες να διατηρήσουν ζωντανή την οικογένεια που δημιούργησαν και περνούν ανομολόγητα βασανιστήρια για να καταφέρουν να σώσουν την κόρη τους και να εξιλεωθούν για όσα κακά μπορεί να προκάλεσαν στη ζωή της άθελά τους.
Φυσικά, σε ένα μυθιστόρημα τόσο αυστηρά τοποθετημένο στο συγκεκριμένο χώρο, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, είναι αδύνατο να αγνοηθεί η ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα. Το ταξίδι του Λέο από τη Μόσχα στο σιβηρικό γκουλάγκ και στη συνέχεια στην εξεγερμένη ουγγρική πρωτεύουσα δίνει, εν τάχει, μια εικόνα της ταραγμένης μετασταλινικής εποχής και των παρασκηνιακών ενεργειών που καθόρισαν αποφάσεις και ιστορικά γεγονότα.
«Ο μυστικός λόγος» είναι ένα, κατά κύριο λόγο, καλογραμμένο θρίλερ, με συνεχείς ανατροπές και απρόοπτες εξελίξεις. Ωστόσο, είναι και ένα μυθιστόρημα που δεν περιορίζεται στα επιφανειακά στοιχεία του είδους του και προσθέτει βάθος στην ιστορία του, αφού ασχολείται με την ψυχολογία όλων των πρωταγωνιστών, ενώ παράλληλα φωτίζει τον κόσμο μέσα στον οποίο κινούνται, καθώς ο συγγραφέας δεν ξεχνά ότι το άτομο ποτέ δεν παύει να υπάρχει σε συνάρτηση με το περιβάλλον του.
