Nature morte

Ένα από τα πιο συνηθισμένα και λογικά, τρόπον τινά, που συμβαίνουν στη ζωή του ανθρώπου, αφήνοντας εκτός των συναισθήματα, είναι ο συμβιβασμός. Στη δουλειά, στους συγγενείς, στην προσωπική ζωή, είναι αμέτρητες οι φορές που το άτομο καλείται να συγκρουστεί προκειμένου να διεκδικήσει εκείνο που επιθυμεί ή να συμβιβαστεί, παλεύοντας με έναν πιο «κοινωνικό» τρόπο να κάνει ένα βήμα προς την κατεύθυνση που το ίδιο βούλεται. Και τελικά, καταλήγει σε μια nature morte, να υπάρχει, ως η ομορφιά του πίνακα, αλλά να αδρανεί ως άπνους.

Ζωή: το βιβλίο του Αλέξη Σταμάτη που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2005 από τις εκδόσεις Μίνωας και το 2014 επανεκδόθηκε από τις ίδιες εκδόσεις. Ένα ζευγάρι, ο Λυκούργος και η Ζωή, προετοιμάζονται για το δείπνο με έναν παλιό τους φίλο, τον οποίο έχουν να δουν 15 χρόνια περίπου. Εκείνος κάνει όλες τις απαραίτητες προετοιμασίες για το δείπνο, στο οποίο επίσης θα παρευρεθεί και η φίλη τους Αιμιλία. Εκείνη αναμένει την Αιμιλία να φέρει το φόρεμα για τη συνάντηση, ενώ είναι αρκετά νευρική. Χτυπάει το κουδούνι και στο κατώφλι εμφανίζεται η κόρη τους Μάγια, μουσικός, κατά διαστήματα εξαφανισμένη. Οι στιγμές πριν από το δείπνο, όπου οι τρεις τους συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο μετά από πολλά χρόνια, είναι φορτισμένη κι έντονη, ιδιαίτερα στις συνομιλίες μάνας και κόρης.

Φτάνει και η Αιμιλία με το φόρεμα και λίγο αργότερα καταφτάνει και ο επίτιμος καλεσμένος, ο Ανδρέας. Το δείπνο ξεκινά, η συζήτηση περί ανέμων και υδάτων. Τα μυστικά όλων ανεβαίνουν στην επιφάνεια, η σύγκρουση μοιάζει αναπόφευκτη, ενώ έξω έχει ξεσπάσει καταιγίδα. Και η ώρα που η καταιγίδα θα μεταφερθεί στα ενδότερα δεν αργεί…

Το μυθιστόρημα του Αλέξη Σταμάτη είναι ένα εξαιρετικό ψυχογράφημα του μεσοαστού Έλληνα, τουλάχιστον όπως αποτυπωνόταν προ κρίσης. Γραμμένο σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, με γλώσσα επιμελημένη και λέξεις προσεκτικά και επιτυχημένα τοποθετημένες, το κείμενο ρέει ισορροπημένα. Οι διάλογοι είναι αποκαλυπτικοί για την προσωπικότητα των χαρακτήρων, χωρίς υπερβολές και μακρηγορία.

Χαρακτηριστικό της γραφής του Αλέξη Σταμάτη είναι η θεατρικότητα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης νομίζει ο αναγνώστης ότι βλέπει κανονικά τους ρόλους να ενσαρκώνονται μπροστά του, όχι μόνο βέβαια για την εξαιρετική γραφή του συγγραφέα, αλλά και γιατί το μοντέλο του κάθε ήρωα είναι άκρως ρεαλιστικό και σε κάποιο βαθμό τρομερά οικείο.

Μολονότι δεν είχα διαβάσει άλλο έργο του Αλέξη Σταμάτη, το μυθιστόρημά του «Ζωή» με κέρδισε υπέρ το δέον. Συμπαγές, μετρημένο, τόσο σε όγκο, όσο και ύλη, αποτελεί ένα ιδιαίτερο ψυχογράφημα του σύγχρονου Έλληνα, το οποίο ακριβώς αποτελεί και το μεγαλύτερο ατού του.

Και παραφράζοντας μια εξαιρετική φράση από το βιβλίο: «κι όλα τα υπόλοιπα έγιναν γράμματα, λέξεις, αράδες, σελίδες και χρόνος που κυλούσε».