Για πάνω από µια χιλιετία, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κυριάρχησε μεταξύ Ανατολής και Δύσης και ηγήθηκε της μετάβασης στον σύγχρονο κόσμο. Ο Τζόναθαν Χάρρις –καθηγητής Βυζαντινής Ιστορίας σε πανεπιστήμιο του Λονδίνου–, διηγείται τη συναρπαστική ιστορία της αυτοκρατορίας εστιάζοντας σε ιδιαίτερες ιστορικές φιγούρες, σημαντικές δυναστείες και μοναδικές τοποθεσίες. Αξιοποιεί πλήθος πηγών και καλύπτει την κοινωνική, πολιτική, στρατιωτική, θρησκευτική και καλλιτεχνική ζωή του Βυζαντίου.
Το Βυζάντιο υπήρξε ένα από τα κράτη με τη μεγαλύτερη διάρκεια. Εφόσον θεωρήσουμε τη γέννησή του τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης το 330 και τέλος του την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, το 1453, διήρκεσε πάνω από χίλια χρόνια. Αυτό το ρεκόρ επιβίωσης καθίσταται ακόμη πιο εντυπωσιακό εάν λάβουμε υπόψη μας ότι επετεύχθη κάτω από δύσκολες συνθήκες. Ένα από τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ιστορίας είναι ότι οι λαοί κινούνται συνεχώς, είτε για να αποφύγουν την καταπίεση και τις οικολογικές καταστροφές είτε για να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή είτε, σε μερικές περιπτώσεις, για να κατακτήσουν και να λεηλατήσουν. Σε ορισμένες περιόδους η κίνηση αυτή επιβραδύνεται σε κάποιο βαθμό. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία επωφελήθηκε από μια τέτοια ανάπαυλα (από το 31 π. Χ. έως το 180 μ. Χ.), γεγονός που της επέτρεψε να διατηρεί ιδιαίτερα διευρυμένα σύνορα, τα οποία σε πολλές περιοχές ουδέποτε αμφισβητήθηκαν. Το Βυζάντιο, που διαδέχθηκε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, με πολύ διαφορετική μορφή, δεν είχε τέτοια πολυτέλεια. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του αντιμετώπισε αλλεπάλληλα κύματα επιθέσεων λαών που κινούνταν προς τα δυτικά, από τις στέπες της Ασίας ή την Αραβική Χερσόνησο. Υπό διαρκείς επιθέσεις από πολυάριθμους εχθρούς, το Βυζάντιο επιβίωσε για αιώνες και μάλιστα άνθισε χάρη στην ασυνήθιστη εξωτερική πολιτική του και χάρη στην τέχνη και την αρχιτεκτονική του, που ενστάλαξε στον λαό του µια βαθιά αίσθηση ταυτότητας.
Η χριστιανική κοινωνία και τα ήθη του Βυζαντίου διαμορφώθηκαν ως αντίδραση στην εντονότατη, συνεχή πίεση στα σύνορά του. Μπροστά σε µια τέτοια πρόκληση, δεν ήταν αρκετή µόνο η στρατιωτική ικανότητα. Έπρεπε να αναπτυχθεί ένας τελείως νέος τρόπος σκέψης για την εξουδετέρωση της απειλής, είτε µε την εγκατάσταση και αφομοίωση των ξένων λαών, είτε µε τη δωροδοκία και τις συγκαλυμμένες ενέργειες, είτε –και αυτό είναι το πιο ασυνήθιστο από όλα– µε την απόκτηση τέτοιας αίγλης, που θα προκαλούσε δέος στους εχθρούς και θα τους ενέτασσε στους κόλπους της αυτοκρατορίας ως φίλους και συμμάχους. Αυτές οι πλευρές του βυζαντινού πολιτισμού δεν έχουν εκτιμηθεί όσο θα έπρεπε. Στην πραγματικότητα, το Βυζάντιο εξελισσόταν διαρκώς και προσαρμοζόταν στις ατελείωτες απειλές που αντιμετώπιζε. Το ζήτημα δεν είναι γιατί εξαφανίστηκε, αλλά γιατί επέζησε, και μάλιστα σε ορισμένες περιόδους άκμασε και αναπτύχθηκε παρά τα τεράστια εμπόδια.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έως συναρπαστική η γραφή του Τζόναθαν Χάρρις προσφέρει με παραστατικότητα μια άλλη οπτική για έναν πολιτισμό πλούσιο σε αντιθέσεις, που συνδυάζει την Ορθοδοξία µε τον παγανισμό και την κλασική ελληνική παιδεία µε τη ρωμαϊκή ισχύ.