Η διαυγής σκέψη ενός φωτεινού μυαλού

Θέλει τέχνη για να κάνεις την αλήθεια

ευκολομεταχείριστη σαν όπλο

Bertolt Brecht

Ο Άγγλος συγγραφέας και δημοσιογράφος Τζορτζ Όργουελ (1903-1950), προφανώς δεν χρειάζεται συστάσεις: είναι μάλλον απίθανο να μην γνωρίζει κάποιος (άσχετα με το αν τα έχει διαβάσει ή όχι), ότι έγραψε τη ”Φάρμα των ζώων”, το ”1984” και βέβαια τον ”Φόρο τιμής στην Καταλονία”, βασισμένο στις εμπειρίες του από τον Ισπανικό Εμφύλιο. Στο παρόν βιβλίο παρουσιάζονται σε μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη, επτά κείμενα που γράφτηκαν μεταξύ 1940-1952 και δημοσιεύτηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής, μέσα από τα οποία αναδεικνύεται η μεγαλύτερη αρετή του Όργουελ (αλλά και το μεγαλύτερό του ”ελάττωμα”, από μια άλλη άποψη), τόσο ως συγγραφέα όσο και ως προσωπικότητας: ”τον διείπε, τον κατέκλυζε, τον δονούσε, μια σφοδρή, στα όρια του ολέθρου, μανία για την αλήθεια”, όπως σημειώνει στο εξαίρετο επίμετρό του ο μεταφραστής.

Στο ”Βιβλία εναντίον τσιγάρου”, που έδωσε και το γενικό τίτλο του βιβλίου, ο -μανιώδης καπνιστής-, Όργουελ συγκρίνει το οικονομικό κόστος του διαβάσματος με εκείνο του καπνίσματος και επιχειρεί να πείσει όσους δεν αγοράζουν βιβλία επειδή τα θεωρούν ακριβά, ότι το διάβασμα είναι μια λιγότερο δαπανηρή -και σαφώς πιο χρήσιμη-, ενασχόληση από το κάπνισμα (φανταστείτε τώρα, σε τι οικονομική κατάσταση βρίσκονται όσοι, όπως η γράφουσα, έχουν και τις δύο αυτές δαπανηρές συνήθειες!). Από τα υπόλοιπα κείμενα, ξεχώρισα τις ”Αναμνήσεις από τα βιβλιοπωλεία”, γραμμένο με εκείνο το τόσο χαρακτηριστικό αγγλοσαξωνικό χιούμορ και μάλιστα στην καλύτερή του μορφή, την ”Παρεμπόδιση της λογοτεχνίας”, όπου ο Όργουελ θέτει τους διανοούμενους προ των ευθυνών τους απέναντι στην αλήθεια και βέβαια τις ”Εξομολογήσεις του βιβλιοκριτικού”, που με κέρδισε για τον ακριβή ρεαλισμό του, ο οποίος καθιστά το κείμενο του 1946 απολύτως ισχύον και στη σημερινή εποχή. Τέλος, στο συγκλονιστικό ”Πώς πεθαίνουν οι πτωχοί”, ο συγγραφέας αφηγείται με ευαισθησία αλλά και ωμό βερισμό, τα όσα βίωσε κατά την παραμονή του σε ένα δημόσιο, γαλλικό νοσοκομείο.

Διαβάζοντας τα κείμενα αλλά και το επίμετρο του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη που συμπυκνώνει τόσο την προσωπικότητα όσο και το έργο του Όργουελ, θυμήθηκα κάτι που έλεγε η γιαγιά μου, όταν θύμωνε με τον παππού μου: ότι έχει το ”κουσούρι”, όταν βλέπει το στραβό, να μην μπορεί να κρατήσει το στόμα του κλειστό. Μεγαλώνοντας όντως κατάλαβα, ότι το να λες την αλήθεια, είναι ακριβό (και ενίοτε επικίνδυνο), σπορ. Ο Τζορτζ Όργουελ, όμως, είχε το ψυχικό και πνευματικό απόθεμα για να πληρώνει το τίμημα της αλήθειας και έτσι απέφυγε τη χειρότερη μοίρα για έναν διανοούμενο: να διαθέτει κάποιος φωτισμένο μυαλό αλλά να είναι ένας ”προσκυνημένος” άνθρωπος…