Ερωτική επιστολή προς μία πόλη

Vene etiam

Υπάρχουν, πράγματι, πόλεις απολύτως ερωτεύσιμες. Μου συνέβη με το Λονδίνο, στο οποίο επιστρέφω ξανά και ξανά, και με τη Φλωρεντία, τη μοναδική φορά που την επισκέφτηκα και ερωτεύτηκα για πάντα το ηλιοβασίλεμα στις χρυσές της στέγες. Αλλά όχι με τη Βενετία, που αποτελεί τη λατρεμένη πόλη της Αγγλίδας συγγραφέως Jan Morris: την αγάπησε τόσο, ώστε δημιούργησε ένα βιβλίο ταξιδιωτικής λογοτεχνίας που θεωρήθηκε πρότυπο του είδους και επαινέθηκε ως το καλύτερο βιβλίο που έχει γραφτεί για την πόλη.

Ομολογώ πως αυτό που αντίκρυσα εγώ στην ολιγοήμερη, εκπαιδευτική εκδρομή της σχολής μου στη Βενετία, ήταν μια πόλη-μουσείο, παρηκμασμένη και αρκετά βρώμικη (δεν θα αναφερθώ, για λόγους ευγενείας, στη μυρωδιά της), που ζούσε ”πουλώντας” τα περασμένα της μεγαλεία στους τουρίστες. Αλλά είναι αλήθεια ότι κάποιες φορές η ομορφιά αποκαλύπτεται μόνο σε εκείνον που έχει μάτια για να τη δει: και η αγάπη της Jan Morris για την πόλη είναι τόσο δυνατή, ώστε η Βενετία ανταποκρινόμενη, αποκάλυψε στα μάτια της τον αληθινό της εαυτό, βγάζοντας τη μάσκα της διεθνούς, τουριστικής ατραξιόν.

Η ”Βενετία” δεν είναι ένας ταξιδιωτικός οδηγός ούτε ένα ιστορικό βιβλίο. Είναι ένα πολύ καλό πεζογράφημα (όπως σημειώνει στον εξαίρετο πρόλογό του ο Άρης Μπερλής, που έχει κάνει και την πολύ καλή μετάφραση), και ταυτόχρονα μια πλήρης τοιχογραφία της ιστορίας, των μνημείων, του γεωγραφικού χώρου αλλά και της καθημερινότητας των Βενετσιάνων, την οποία αγκαλιάζει σε όλες της τις εκφάνσεις: από τα σπίτια τους και την ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία τους έως … τις γάτες που κατακλύζουν τις γειτονιές της πόλης. Με γλώσσα πλούσια, γεμάτη χρώματα και εικόνες, η συγγραφέας αποδίδει ολοζώντανα την ομορφιά, την παραξενιά αλλά και την άσχημη πλευρά της Βενετίας, ενώ αναδεικνύει όχι μόνο την ατμόσφαιρα της φθοράς και της μελαγχολίας που απλώνεται στα κανάλια και τα στενά της, αλλά και το ίδιο το πνεύμα της πόλης. Ξεχώρισα ιδιαίτερα τις εκτενείς αναφορές στο σκοτεινό, αστυνομοκρατούμενο σύστημα της ”Γαληνοτάτης Δημοκρατίας” την εποχή της ακμής της, καθώς και τον υπέροχο τρόπο με τον οποίο περιγράφει η Morris τα εκατοντάδες γλυπτά λιοντάρια (το σύμβολο της πόλης) που κοσμούν τους δρόμους και τα μνημεία, το καθένα με τη δική του ξεχωριστή ”προσωπικότητα” και ιστορία. Στα υπέρ της προσεγμένης ελληνικής έκδοσης και το επίμετρο με τρία ποιήματα για τη Βενετία των Μαλακάση, Καρυωτάκη και Καρβούνη.

Το κείμενο είναι πρωτίστως μια ερωτική επιστολή, μια δημόσια ερωτική εξομολόγηση της συγγραφέως προς την πόλη. Στη δική μου περίπτωση, κατόρθωσε να σβήσει την αρνητική εικόνα που περιέγραψα στην αρχή και να ανακαλέσει στη μνήμη μου τη σαιξπηρική πόλη του ”Οθέλλου” και του ”Εμπόρου της Βενετίας”, την πόλη που λάτρεψαν ο Μπάυρον και όλοι οι Ρομαντικοί. Η Morris με έπεισε να την επισκεφτώ ξανά, έχοντας αυτή τη φορά μαζί μου το βιβλίο της.