Ξαναγράφοντας τον Shakespeare

Το Hogarth Shakespeare Project είναι μια προσπάθεια να μεταφερθεί ο Shakespeare στο σήμερα, να γραφτούν δηλαδή μυθιστορήματα βασισμένα σε θεατρικά έργα του μεγάλου Άγγλου δραματουργού. ‘Ένα από αυτά τα μυθιστορήματα είναι και «Το ξυδοκόριτσο» της Anne Tyler βασισμένο στην κωμωδία «Το ημέρωμα της στρίγγλας». Πιθανόν η Αμερικανίδα συγγραφέας να είχε και το πιο δύσκολο έργο από άλλους συγγραφείς που ανέλαβαν να «ξαναγράψουν» τον «Βασιλιά Ληρ» ή τον «Μάκμπεθ». Ο πρώτος λόγος είναι ότι –κατά την άποψή μας– η κωμωδία είναι ένα είδος ριψοκίνδυνο, δεν εγγυάται πάντα επιτυχημένο αποτέλεσμα. Το σπουδαιότερο πρόβλημα ωστόσο έγκειται στο γεγονός ότι η θέση και η ζωή της γυναίκας έχουν αλλάξει στον μέγιστο βαθμό –τουλάχιστον στον δυτικό κόσμο– στους αιώνες που μεσολάβησαν από το «Ημέρωμα της στρίγγλας» μέχρι σήμερα.

Στη Βαλτιμόρη μάς μεταφέρει η υπόθεση του μυθιστορήματος. Η Κέιτ Μπατίστα ζει με τον πατέρα της, έναν εκκεντρικό επιστήμονα, και τη δεκαπεντάχρονη αδερφή της, την Μπάνι. Εργάζεται ως βοηθός σε έναν παιδικό σταθμό, παρά το γεγονός ότι δεν συμπαθεί ιδιαίτερα τα παιδιά. Η τάση της να λέει ακριβώς αυτό που σκέφτεται και η αδυναμία της να υπακούει στις κοινωνικές συμβάσεις την κάνουν να δείχνει στριφνή και συχνά αντικοινωνική. Ο πατέρας της αντιμετωπίζει, όμως, ένα σοβαρό πρόβλημα και χρειάζεται τη βοήθειά της. Ο βοηθός του στη σημαντική έρευνα που πραγματοποιεί, ο Ρώσος Πιοτρ, θα αναγκαστεί σύντομα να εγκαταλείψει τη χώρα καθώς η άδεια παραμονής του λήγει. Η μόνη λύση που μπορεί να σκεφτεί ο δρ Μπατίστα είναι… ο γάμος με την Κέιτ, ώστε να μπορέσει ο Πιοτρ να πάρει την πράσινη κάρτα. Πώς θα αντιδράσει όμως η κόρη του; Είναι δυνατόν να θυσιάσει τον τρόπο ζωής της για να βοηθήσει τον πατέρα της και έναν άγνωστο άντρα που συνηθίζει να αναφέρεται όλη την ώρα στις παροιμίες της χώρας του και λέει σε όλους ακριβώς αυτό που σκέφτεται για αυτούς προκαλώντας την αντιπάθεια της μικρής Μπάνι;

Πολύ έξυπνα η συγγραφέας επέλεξε να κρατήσει τη δομή του έργου του Shakespeare και όχι τους χαρακτήρες του. Γιατί η Κέιτ της Anne Tyler δεν είναι στρίγγλα, είναι μια γυναίκα εγκλωβισμένη σε μια ρουτίνα που δεν έχει καν επιλέξει: ασχολείται με τις δουλειές του σπιτιού, το φαγητό, τα παιδιά του παιδικού σταθμού, αλλά είναι αυτό που θέλει να κάνει στη ζωή της, την ικανοποιεί; Μάλλον όχι. Είναι απότομη και ετοιμόλογη, γεγονός που την καθιστά απρόσιτη και αντιπαθή σε ορισμένους ανθρώπους, αλλά στρίγγλα δεν είναι. Ο δρ Μπατίστα είναι αφοσιωμένος στην επιστήμη του και κάποιες φορές θυμάται ότι έχει και δύο κόρες. Ο γάμος που κανονίζει για την Κέιτ δεν είναι επειδή φοβάται ότι η πρωτότοκη κόρη του θα μείνει στο ράφι, αλλά επειδή καίγεται να βρει μια λύση για τον βοηθό του. Ο Πιοτρ δεν είναι ο σαιξπηρικός Πετρούκιος, δεν προσπαθεί να δαμάσει την Κέιτ, αντίθετα επιδιώκει να τη βοηθήσει. Οι παρεξηγήσεις προκύπτουν από το γεγονός ότι δεν μιλάει καλά τα αγγλικά, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για έναν ακόμα εκκεντρικό επιστήμονα, ερωτευμένο με τη δουλειά του. Με άλλα λόγια, η συγγραφέας συνειδητά παρουσιάζει –λιγότερο ή περισσότερο– συμπαθείς χαρακτήρες στην ιστορία της και προκαλεί την ευθυμία του αναγνώστη μέσα από τους διαλόγους και τις παρεξηγήσεις που προκύπτουν από τις συζητήσεις τους και τις κοινωνικές τους συναναστροφές.

Βέβαια, τίθεται τώρα ένα ερώτημα: κατάφερε η Anne Tyler να «ξαναγράψει» το «Ημέρωμα της στρίγγλας», να το μεταφέρει στη σημερινή εποχή; Και η απάντηση θα μπορούσε να είναι μια νέα ερώτηση: μπορεί ένα οποιοδήποτε κλασικό έργο να μεταφερθεί στη σημερινή εποχή αναλλοίωτο; Εάν μπορούσε, δεν θα υπήρχε και ουσιαστικός λόγος να ξαναγραφτεί. Η Tyler αντλεί την έμπνευσή της από το έργο του Shakespeare, δανείζεται στοιχεία από αυτόν, αλλά γράφει το δικό της μυθιστόρημα, ανάλαφρο, εύθυμο όσο πρέπει και με ένα σημαντικό μήνυμα για τον αναγνώστη της: για να ευτυχήσεις ανακάλυψε πρώτα τον εαυτό σου και δείξε κατανόηση στον άλλον.