Εν ου παικτοίς

Το σοβαρό παιχνίδι του έρωτα και των σχέσεων είναι στην καρδιά αυτού του κλασικού ερωτικού μυθιστορήματος της σουηδικής λογοτεχνίας, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1912. Ο συγγραφέας, ποιητής, δραματουργός και δημοσιογράφος (από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορεί και το αριστουργηματικό «Δόκτωρ Γκλας») Γιάλμαρ Σέντερμπεργκ, με υλικό περίπου την ίδια του την ερωτική ζωή αφού το κείμενο ενσωματώνει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αφηγείται ως μυθοπλασία ένα ερωτικό τρίγωνο, έναν καταραμένο έρωτα και ένα πολύκροτο σκάνδαλο διαζυγίου στη Στοκχόλμη της εποχής.

Ο ήρωάς του νεαρός και ανερχόμενος δημοσιογράφος, και αργότερα λογοτέχνης, ζει μία σχετικά ήρεμη (μέχρι πλήξης) ζωή, σε έναν γάμο στον οποίο περίπου «παγιδεύτηκε» από τη σύζυγό του, αλλά παρόλα αυτά έχουν βρει μία κοινή συνισταμένη αμοιβαίας κατανόησης. Ώσπου θα συναντήσει στην όπερα, την πρώτη του αγαπημένη, παντρεμένη και εκείνη πια με έναν πλούσιο και αρκετά μεγαλύτερό της άντρα: μία κοπέλα που δεν παντρεύτηκε γιατί τα οικονομικά του δεν επέτρεπαν το γάμο τότε, αλλά ποτέ δεν ξέχασε. Και η σχέση τους δεν αργεί να ξαναρχίσει, όχι όμως ακριβώς εκεί που την άφησαν.

Η Λύντια πλέον δεν είναι το ερωτευμένο και άβγαλτο κοριτσάκι, αλλά μία γυναίκα που διεκδικεί με πάθος όσα στερήθηκε με τον γάμο της από οικονομική ανάγκη: την ανεξαρτησία της και κυρίως τον έρωτα, όχι μόνο της πρώτης της αγάπης, αλλά και άλλων εραστών. Η ανακάλυψη ότι η εξιδανικευμένη στη φαντασία του μούσα είναι μία γυναίκα που επιθυμεί τον έρωτα και άλλων αντρών, θα συντρίψει ψυχολογικά τον ήρωα ενώ το γεγονός ότι η σύζυγός του ανακαλύπτει επίσης την παράλληλη σχέση του και βγαίνει περίπου εκτός ελέγχου, θα οδηγήσουν στην κορύφωση των δραματικών γεγονότων που ξεκίνησαν κάποτε ως ένα τρυφερό καλοκαιρινό ειδύλλιο ανάμεσα στους δύο πρωταγωνιστές…

Νομίζω ότι το εξαιρετικό σε βάθος γραφής και συναισθημάτων κείμενο, και απίστευτα σύγχρονο σε σχέση με την εποχή που γράφτηκε, διαβάζεται με δύο τρόπους: είτε το διαβάζεις από την πλευρά του άντρα που βρίσκεται σχεδόν άβουλος και παθητικός στο κέντρο αυτού του τριγώνου είτε από την πλευρά των γυναικών, ερωμένης και συζύγου, που και οι δύο τον διεκδικούν όχι τόσο από έρωτα, αλλά ως τρόπαιο: η πρώτη γιατί κάποτε την απέρριψε έστω κι αν την αγαπούσε, η δεύτερη γιατί δεν θέλει να χάσει την κοινωνική θέση της παντρεμένης γυναίκας. Και η γνώμη μου είναι πως καμία δεν τον αγαπά αληθινά, εξ ου και τελικά τον συντρίβουν ψυχολογικά. Ή τουλάχιστον έτσι αφηγείται την ιστορία ο συγγραφέας, διότι διαβάζοντας το κατατοπιστικό για τα πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα επίμετρο της μεταφράστριας, άλλαξα εντελώς άποψη για το ποιος συνέτριψε ποιον, ειδικά σε σχέση με τη σύζυγο… Βεβαίως, οι λογοτέχνες έχουν τη δυνατότητα μέσω του έργου τους, να ξαναγράφουν και τη δική προσωπική τους ιστορία… Και για να είμαστε και απόλυτα δίκαιοι, ο ίδιος ο Σέντερμπεργκ το γράφει καθαρά μέσα στο βιβλίο: «Οι ποιητές είναι μία ειδική κατηγορία ανθρώπων και σε συμβουλεύω να φυλάγεσαι από αυτούς. Είναι δυνατή φάρα, αλλά συχνά ενδύονται την αδυναμία ως μεταμφίεση για την προστασία τους. Ο ποιητής μπορεί να αντέξει μία δοκιμασία που θα σκότωνε έναν απλό άνθρωπο… διοχετεύει τον πόνο σε ένα έργο και ωφελείται από αυτόν!»

Στα υπέρ του κειμένου, και η ολοζώντανη απόδοση της ατμόσφαιρας μιας εφημερίδας των αρχών του εικοστού αιώνα, που μεταφέρεται στο κείμενο μαζί με τον απόηχο από τα σημαντικά γεγονότα της εποχής, καθώς και οι πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τα ιερά τέρατα της σουηδικής λογοτεχνίας, όπως ο Στρίντμπεργκ, που αποδίδονται μέσα από τις συζητήσεις των δημοσιογράφων. Στο σύνολό του, ένα υψηλού επιπέδου ψυχογράφημα χαρακτήρων, με ψυχολογικό σασπένς αλλά και λυρισμό, που αν το επιλέξετε ανάμεσα στα διαβάσματά σας, θα σας εντυπωθεί όχι μόνο λογοτεχνικά αλλά ψυχολογικά. Όπως για παράδειγμα η απίστευτα ποιητική, και συγκλονιστικά βιωματική, φράση που συμπυκνώνει τη μεταστροφή όλου του κόσμου στην ψυχή του ερωτευμένου που χάνει την ευτυχία που είχε ή νόμιζε ότι είχε: «Από τότε, ένα κομμάτι του φεγγαριού κατέρρευσε».