Η διαδρομή για την κόλαση
Ο Αυστραλός Ρίτσαρντ Φλάναγκαν (γεννημένος στην Τασμανία το 1961) έχει γράψει έξι μυθιστορήματα. Το τελευταίο του μυθιστόρημα με τον τίτλο «Το μονοπάτι για τα βάθη του βορρά» –τίτλος δανεισμένος από ένα μικρό βιβλίο του Ιάπωνα ποιητή Basho– τιμήθηκε με το βραβείο Booker το 2014. Και δικαίως, πρέπει να προσθέσουμε.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Σε ένα ιαπωνικό στρατόπεδο αιχμαλώτων οι Αυστραλοί αιχμάλωτοι πολέμου αντικρίζουν καθημερινά τον θάνατο. Αναγκασμένοι να δουλεύουν ατελείωτες ώρες στον Σιδηρόδρομο του Θανάτου –το φιλόδοξο σχέδιο της ιαπωνικής αυτοκρατορίας για την κατασκευή ενός σιδηροδρόμου που να συνδέει την Ταϊλάνδη με τη Βιρμανία– αντιμετωπίζουν τις αρρώστιες, τις κακουχίες, την πείνα και τους ξυλοδαρμούς σε καθημερινή βάση. Ηγετική φυσιογνωμία ανάμεσά τους ο Ντορίγκο Έβανς, ένας νεαρός γιατρός, που κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης των αντρών του. Ένας άντρας που, όπως και οι άλλοι που θα γλιτώσουν τελικά από αυτό το στρατόπεδο της κολάσεως, ποτέ δεν θα είναι ο ίδιος, ποτέ δεν θα ξεχάσει, κι ας περνάει όλη του τη ζωή προσποιούμενος ότι μπορεί.
Ο Φλάναγκαν απορρίπτει τη γραμμική αφήγηση της ιστορίας και από την αρχή σχεδόν του μυθιστορήματός του μας αποκαλύπτει ότι ο κεντρικός του χαρακτήρας, ο Ντορίγκο, έχει επιζήσει και έχει επιστρέψει στην πατρίδα του όπου αναγνωρίζεται η προσφορά του και τιμάται ως ήρωας. Σε μεγάλη πια ηλικία εξακολουθεί να θυμάται τα δυο βασικά γεγονότα που διαμόρφωσαν τη ζωή του: το στρατόπεδο αιχμαλώτων και τον έρωτά του για τη γυναίκα του θείου του. Τίποτα δεν μπόρεσε να τον κάνει να τα παραμερίσει, να ξεχάσει ή να τα καταχωνιάσει μέσα του. Ο γάμος του γρήγορα καταλήγει να είναι μια φάρσα, αφού πολύ σύντομα ο Ντορίγκο αρχίζει να απατά τη γυναίκα του, ακόμα και η σχέση του με τα παιδιά του στερείται στοργής. Με ένα γύρισμα της κάμερας ο Φλάναγκαν κοιτάζει πίσω, στο τρομαχτικό παρελθόν και εστιάζει σε αυτά τα καθοριστικά γεγονότα…
Το στρατόπεδο αιχμαλώτων. Η φρίκη του να είσαι ζωντανός. Το πιο δυνατό, σκληρό, επώδυνο κομμάτι του βιβλίου. Και ταυτόχρονα το πιο καλογραμμένο, με εικόνες που σε στοιχειώνουν, όπως αυτή όπου ο Ντορίγκο αναγκάζεται να προβεί σε ακρωτηριασμό του ποδιού ενός αιχμαλώτου χρησιμοποιώντας ένα μεγάλο μαχαίρι κουζίνας. Εικόνες που σοκάρουν τον αναγνώστη, καρφώνονται στο μυαλό για μεγάλο διάστημα και δημιουργούν ένα ερώτημα που επανέρχεται ξανά και ξανά: πώς; Πώς μπορεί ο άνθρωπος να το κάνει αυτό; Πώς μπορεί κάποιος να βασανίζει… και γιατί;
Σαν λίγες αχτίδες φωτός έρχονται η αναμνήσεις του από την Έιμι, τη γυναίκα του θείου του. Ένας έρωτας που του έδωσε χαρά και πόνο μαζί, ελπίδα και ντροπή. Οι εικόνες της τον συνόδευσαν στο στρατόπεδο, αλλά ποτέ μετά το τέλος του πολέμου, στην πραγματική ζωή, αυτή τη ζωή που έχει επιλέξει άλλα σχέδια από αυτά που εσύ κάνεις. Έτσι, η Έιμι θα μείνει μόνο μια ανάμνηση, μια ανάμνηση πλάι στον σιδηρόδρομο του θανάτου, να στοιχειώνει τον Ντορίγκο μέχρι το τέλος.
Ένα από τα πολύ σημαντικά στοιχεία του μυθιστορήματος είναι η επιλογή του συγγραφέα να δώσει χώρο σε δευτερεύοντες χαρακτήρες, να τους αφήσει να περπατήσουν μόνοι τους τις διαδρομές της ιστορίας και να φωτίσει κι άλλες πτυχές των γεγονότων. Έτσι, φωνή αποκτούν συγκρατούμενοι του πρωταγωνιστή, αλλά και δεσμοφύλακες μπλεγμένοι στα γρανάζια της παράνοιας, αντιμέτωποι με την τιμωρία για όλα όσα διέπραξαν, για όλα όσα δεν εμπόδισαν να συμβούν.
«Το μονοπάτι για τα βάθη του βορρά» είναι ένα μυθιστόρημα απαιτητικό και σκληρό. Μην αφήσετε αυτό να σας πτοήσει. Διαβάστε το ακριβώς για αυτό τον λόγο. Γιατί την απόγνωση δεν πρέπει να την ξεχνάμε, πρέπει να την έχουμε συναντήσει έστω και στις σελίδες ενός βιβλίου. Είναι απαραίτητο για να μπορέσουμε να ξαναβρούμε το δρόμο για την ανθρωπιά.
