Το γλυφό νερό της μνήμης

‘’Το μόνο σίγουρο είναι το μέλλον, το παρελθόν μεταβάλλεται συνεχώς’’: ας ξεκινήσουμε με μια φράση αποφθεγματικού χαρακτήρα που χρησιμοποιούν οι Ρώσοι (εν είδει παροιμίας), και η οποία εν προκειμένω βοηθάει να αναγνώσουμε βαθύτερα τον εμβληματικό συγγραφέα της Αλβανίας, Ισμαήλ Κανταρέ, και εκ των επιφανών γραφιάδων της βαλκανικής λογοτεχνίας.

Το «Μοιραίο Δείπνο» είναι ένα ακόμα τυπικό «Κανταρικό» βιβλίο, από τα πολλά που έχει συγγράψει ο 76χρονος (πλέον) Κανταρέ. Πρόκειται για μια κλασική πολιτική αλληγορία δομημένη με ιδιοφυΐα  και νεύρο. Μια ειρωνική υποσημείωσή του, πως οι λογής απολυταρχίες παραλλάσσουν τις ιστορικές εικόνες και τις ζωές των ανθρώπων.

Όλα ξεκινούν από ένα δείπνο που παραθέτει ο γερμανοτραφής γιατρός Γκουραμέντο στον συνταγματάρχη των ναζιστών κατακτητών (και συμφοιτητή του), Φριτς φον Σβάμπε. Ναι, βρισκόμαστε στην καρδιά του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και συγκεκριμένα στο Αργυρόκαστρο. Υπό τους λαγαρούς ήχους του Σούμπερτ και του Μπραμς, ο Γερμανός στρατιωτικός, πληροφορεί τον γκαρδιακό του φίλο ότι 79 Αλβανοί και ένας Εβραίος θα εκτελεστούν, την επομένη του δείπνου, στην κεντρική πλατεία της πόλης ως αντίποινα για την επίθεση που δέχθηκαν οι κατοχικές δυνάμεις από αντιστασιακούς.

Κι όμως, καμία εκτέλεση δεν πραγματοποιείται. Οι όμηροι αφήνονται ελεύθεροι. Κάτι συνέβη σε εκείνο το ‘’μοιραίο δείπνο’’ ανάμεσα στους δύο άντρες. Ποιος πρόδωσε ποιον; Ποιος ενδύθηκε τον ρόλο του πατριώτη και ποιος του δωσίλογου;

Το περιστατικό, θαμμένο στο βάθος της μνήμης, επανέρχεται στον αφρό λίγα χρόνια μετά, καθώς το κομμουνιστικό καθεστώς (που έχει εγκαθιδρυθεί στην Αλβανία), το θεωρεί κομβικό σημείο ενός συνολικότερου σιωνιστικού σχεδίου αποσταθεροποίησης τού παγκόσμιου κομμουνισμού. Άμεσος στόχος: ο «πατερούλης» Ιωσήφ Στάλιν.

Από το σημείο αυτό, η ειρωνική γραφή του Κανταρέ δίνει μαεστρική παράσταση. Σκουριασμένες  μνήμες, προσωπικές επιδιώξεις, σκονισμένα αρχεία και θεωρίες συνωμοσίας, μπλέκονται σε ένα αξεδιάλυτο κουβάρι. Ο δόκτωρ Γκουραμέντο συλλαμβάνεται, βασανίζεται και ανακρίνεται από μια πλειάδα πρακτόρων (ντόπιων, Ανατολικογερμανών και Ρώσων), με σκοπό να αποκαλύψει τους συνεργούς του. Τι διαμείφθηκε ανάμεσα σε αυτόν και τον Φριτς φον Σβάμπε; Ήταν όντως ο Φριτς φον Σβάμπε εκείνος που δεξιώθηκε ή μήπως δείπνησε με έναν νεκρό;

Ένα μυθιστόρημα «ειδικής θερμοκρασίας» που αξίζει να διαβαστεί. Για τους λάτρεις των λεπτομερειών: το εξώφυλλο της ελληνικής έκδοσης από τις εκδόσεις ‘’Μεταίχμιο’’ είναι ένα κομψοτέχνημα με τα ανάγλυφα γράμματα και… τα ασημένια μαχαιροπήρουνα.