Αρθούρος Ρεμπώ: το λαμπρό surer nova της ποίησης

Καθώς αργά κατέβαινα

τα δύσκολα ποτάμια…

Αρθούρος Ρεμπώ

Ο Αρθούρος Ρεμπώ (1854-1891), ”ο πιο σημαντικός ποιητής της εξέγερσης” όπως τον χαρακτήρισε ο Αλμπέρ Καμύ, ήταν 17 ετών όταν έγραψε το ”Μεθυσμένο Καράβι”: ένας έφηβος εγκλωβισμένος στη γαλλική επαρχία, που διψούσε απεγνωσμένα να βρεθεί στο Παρίσι και να ταξιδέψει στον κόσμο. Το ποίημα ήταν η αφορμή της γνωριμίας του με τον συμβολιστή ποιητή Πωλ Βερλαίν – μια ακραία σχέση πάθους με μοιραίες συνέπειες ειδικά για τον Βερλαίν, ενώ αποτελεί ως έργο το εστιακό σημείο της σύντομης αλλά υπέρλαμπρης, σαν surer nova, πορείας του Ρεμπώ στο ποιητικό στερέωμα. Θ’ ακολουθήσουν η ”Εποχή στην Κόλαση” και οι ”Εκλάμψεις” κι έπειτα ο Ρεμπώ θα σωπάσει ποιητικά στα είκοσί του χρόνια και θα βγει στον κόσμο να κυνηγήσει τις χιμαιρικές οπτασίες που στοιχειώνουν την ποίησή του.

Στο ”Μεθυσμένο Καράβι” (1871), οι εφηβικές φαντασιώσεις ταξιδιών σε εξωτικούς τόπους μετουσιώνονται σε μια ποιητική διονυσιακή με εικόνες παραισθησιακές, σκοτεινές και ταυτόχρονα εκτυφλωτικά διαυγείς και απαστράπτουσες. Το ποίημα είναι ένας ”δύσκολος ποταμός” (έτσι ξεκινά ο πρώτος στίχος) κι ο ποιητής ένα σκαρί που αφήνεται ακυβέρνητο στα ρεύματά του να τον οδηγήσουν όλο και πιο βαθιά, όλο και πιο μακριά, σ’ ένα ταξίδι απ’ το οποίο δεν θα υπάρξει επιστροφή. Η μουσικότητα που δημιουργεί η ομοιοκαταληξία και ο τραγουδιστός ρυθμός του ποιήματος αποδίδονται με τον καλύτερο τρόπο στα ελληνικά από τη μετάφραση του ποιητή Στρατή Πασχάλη, ο οποίος έχει γράψει και το εισαγωγικό σημείωμα: μια εισαγωγή όχι στεγνά φιλολογική αλλά συναισθηματικά φορτισμένη, γεμάτη θαυμασμό κι αγάπη αδερφική, από έναν ποιητή για έναν ομογάλακτό του. Άλλωστε, όπως έγραφε κι ο Ρεμπώ σε μια επιστολή του, ”οι ποιητές είναι αδέρφια”.

Στη δίγλωσση έκδοση περιλαμβάνονται κι άλλα ποιήματα του Ρεμπώ, όπως το αριστουργηματικό ”Φωνήεντα” και το αγαπημένο μου ”Τραγούδι από τον ψηλότερο πύργο”, καθώς και τα πεζά με τίτλο ”Οι ερημίες του έρωτα”. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, παρατίθενται πολλές επιστολές του ποιητή από τα χρόνια της νιότης του έως τις τελευταίες μέρες του, όταν άρρωστος σοβαρά σ’ ένα νοσοκομείο της Μασσαλίας περίμενε το θάνατο. Αυτές οι προσωπικές επιστολές στη μητέρα και την αδερφή του, στον Βερλαίν και άλλους φίλους και συνεργάτες του, αλλά και οι απαντήσεις που του έστελναν τα πρόσωπα αυτά, συνθέτουν κομμάτι-κομμάτι τη διαδρομή της σύντομης ζωής του Ρεμπώ και συμπυκνώνουν όλα όσα έζησε – επαρκέστερα, κατά τη γνώμη μου, από μια αναλυτική βιογραφία. Η συγκινητική, τελευταία επιστολή της αδερφής του, Ιζαμπέλ, όπου περιγράφει το μαρτυρικό του θάνατο σε ηλικία μόλις 37 ετών, είναι εκείνη που ρίχνει την αυλαία σε μια ζωή ακραία και φλεγόμενη μέχρι την τελευταία ανάσα…