Άρωμα άλλης εποχής
Το 1664 η Χριτ, μέλος μιας φτωχής προτεσταντικής οικογένειας, πηγαίνει να εργαστεί ως υπηρέτρια στο σπίτι του ζωγράφου Γιοχάνες Βερμέερ. Εκτός από το νοικοκυριό, τις μπουγάδες και τη φροντίδα των παιδιών του, ένα από τα καθήκοντά της είναι να καθαρίζει και το εργαστήριό του.
Η Χριτ είναι πανέξυπνη. Παρά το νεαρό της ηλικίας της κατανοεί και καταλαβαίνει πολλά, αλλά η θέση της δεν της επιτρέπει να μιλάει. Σοβαρή, σεμνή και διακριτική κάνει ευσυνείδητα τις δουλειές της χωρίς να μιλάει σχεδόν καθόλου – εκτός από τα απολύτως απαραίτητα. Καθημερινά όμως παρακολουθεί, παρατηρεί τους γύρω της, συλλέγει εικόνες και σκέφτεται πολύ, κατανοεί καταστάσεις, αναλύει συμπεριφορές, αποφασίζει πώς θα αντιδράσει.
Στο σπίτι άλλοι την αντιπαθούν, άλλοι προσπαθούν να της κάνουν τη ζωή δύσκολη και άλλοι τάσσονται με τον τρόπο τους στο πλευρό της. Χάρη στη διακριτικότητά της, δεν αργεί να γίνει βοηθός του ζωγράφου. Της μαθαίνει τα μυστικά των χρωμάτων, της ανάμιξής τους, της παρασκευής τους. Σταδιακά εισχωρεί στον κόσμο του και, καθώς παρακολουθεί τον κύριό της να δουλεύει, αρχίζει να κατανοεί τον τρόπο και τα στάδια της δουλειάς του, «αλλάζοντας» τρόπο σκέψης. Τελικά γίνεται και η ίδια μοντέλο του. Ύστερα από παραγγελία ενός καλού πελάτη, ο Βερμέερ ζωγραφίζει το πορτρέτο της και το ονομάζει «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι». Θαυμασμός και έρωτας υποσυνείδητα κατακλύζουν την ψυχή της Χριτ. Αλλά και ο Βερμέερ φαίνεται να ενδιαφέρεται για κείνη. Ή μήπως το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι η αποτύπωση του προσώπου που ζωγραφίζει και μόνο αυτό;
Το μυθιστόρημα της Τρέισυ Σεβαλιέ, που τιτλοφορείται όπως και ο παραπάνω πίνακας, είναι η αφήγηση –σε πρώτο πρόσωπο– της δεκαεξάχρονης Χριτ από τη στιγμή που μετακομίζει στο σπίτι της οδού Άουντε Λάνγκντεκ, το 1664, μέχρι και το 1676, όταν τη βρίσκουμε, παντρεμένη πια, να δουλεύει στο πλάι του άντρα της στην κρεαταγορά της πόλης. Η ιστορία ακολουθεί γραμμικό σχήμα και χωρίζεται σε τέσσερις διαφορετικές ενότητες-έτη, όσα και τα χρόνια που η Χριτ είναι στην υπηρεσία του ζωγράφου.
Αντλώντας στοιχεία από την επαγγελματική και οικογενειακή ζωή του Γιοχάνες Βερμέερ, όπως και από το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι, η συγγραφέας στήνει ένα ατμοσφαιρικό μυθιστόρημα εποχής. Μια τοιχογραφία της πόλης Ντελφτ της Ολλανδίας, αλλά και του 17ου αιώνα μέσα από τα μάτια της κοπέλας. Λεπτομερείς περιγραφές της πόλης, των αγορών της –μαζί με τις μυρωδιές της–, των σπιτιών όπου ζει –με πόσο απλό τρόπο παρουσιάζει τις διαφορές ανάμεσα στο πλουσιόσπιτο του καθολικού ζωγράφου και στο φτωχικό προτεσταντικό πατρικό της, όπως και των συνηθειών που επικρατούν μέσα στα δύο σπίτια–, του τελετουργικού της κάθε μέρας της στο νέο της σπίτι.
Με απλή γραφή –μην ξεχνάμε ότι μιλάει μια υπηρέτρια–, αλλά με αιχμηρές σκέψεις και διαπιστώσεις που δείχνουν την εξυπνάδα της, και με σεμνή, αρμόζουσα ως προς την τάξη της συμπεριφορά, κάτι που φανερώνει ότι γνωρίζει καλά τη θέση της και ότι ακολουθεί υπάκουα τους άγραφους νόμους της κοινωνίας, η Χριτ ξεναγεί τους αναγνώστες στον κόσμο της, εκεί όπου είναι τόσο φανερή η διαφορά φτωχών και πλούσιων, Προτεσταντών και Καθολικών, κυρίων και υπηρετών. Παράλληλα όμως τους ξεναγεί και σε έναν άλλο κόσμο, άγνωστο στους πολλούς. Αυτόν της ζωγραφικής.
