Δείρτε, κλέψτε, φυλακίστε, σκοτώστε. Ηθικό είναι ό,τι μας δίνει τον έλεγχο

Η Κάρεν Κόνελι γεννήθηκε το 1969 στον Καναδά. Έζησε σε Ταϊλάνδη, Ισπανία, Γαλλία και στην Ελλάδα. Πέρασε δυο χρόνια στη μεθόριο Ταϊλάνδης – Βιρμανίας, ανάμεσα σε Βιρμανούς εξόριστους. Σήμερα διδάσκει δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο York του Τορόντο. «Το κλουβί της σαύρας» τιμήθηκε με το βραβείο Orange πρώτου μυθιστορήματος.

Υπάρχουν χώρες που έχουν δικτατορικά καθεστώτα και τις γνωρίζουμε γιατί αναφέρονται συχνά στα δελτία ειδήσεων, αλλά υπάρχουν και χώρες που παρ’ ότι διοικούνται από δικτάτορες για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν αναφέρεται σχεδόν κανείς σε αυτές. Φαίνεται ότι τα κριτήρια αναφοράς σε τέτοια καθεστώτα είναι ειδικού βάρους και το ακόμα πιο λυπηρό είναι ότι αυτό το «ειδικό βάρος» τροποποιείται, μετατοπίζεται και καλλωπίζεται ή κατακεραυνώνεται ανάλογα με γεωπολιτικά συμφέροντα.

Σε μια τέτοια χώρα, τη Βιρμανία, διαδραματίζεται η ιστορία του βιβλίου «Το κλουβί της σαύρας». Ο γιατρός Τσάου Γουίν Θου, γνωστός επιστήμονας αλλά και εξαιρετικός άνθρωπος, φυλακίζεται ως «φιλοκομμουνιστής». Η σύζυγός του, μορφωμένη, καλλιεργημένη γυναίκα, ανοίγει καθαριστήριο ρούχων και καταφέρνει να συντηρήσει και να σπουδάσει τα παιδιά της, τον Τέζα και τον Άουνγκ Μιν. Τα δυο παιδιά, στο δικό τους σταυροδρόμι  ζωής, τραβούν διαφορετικούς δρόμους. Ο Άουνγκ Μιν πηγαίνει στα σύνορα και εντάσσεται σε ομάδες ένοπλής αντίστασης κατά του καθεστώτος, ενώ ο Τέζα γράφει και τραγουδάει, μαζί με τον καταπιεσμένο λαό, τα δικά του τραγούδια που δεν αργούν να γίνουν σύμβολο αντίστασης κατά του καθεστώτος. Επονομάζεται Αηδόνι και καταλήγει στη φυλακή καταδικασμένος σε εικοσαετή κάθειρξη.

Η ζωή στη φυλακή, η καθημερινότητα σε ένα κελί στην απομόνωση, το λιγοστό φαγητό, οι απάνθρωποι ξυλοδαρμοί, οι επινοήσεις του μυαλού για να καταφέρει να μείνει ζωντανό, αλλά και η ουσιαστική βοήθεια του διαλογισμού που σαν καλός βουδιστής εξασκεί, αναμιγνύονται άτσαλα και άμετρα. Η ζωή διαμορφώνεται σε ένα ειδικό πλαίσιο όπου κυριαρχεί η πείνα, αφού ακόμα και τα λιγοστά τρόφιμα που δικαιούνται οι έγκλειστοι γίνονται εμπόρευμα για πώληση από τους φύλακες. Η κοινωνία πίσω από τα τείχη, αν και σε άλλη κλίμακα, μοιάζει με τα όσα γίνονται στον έξω από αυτά κόσμο. Ο Τέζα, χαίρει εκτίμησης από πολιτικούς και ποινικούς κρατούμενους αλλά και από δεσμοφύλακες και ίσως γι’ αυτό κάποιοι τον ξυλοφορτώνουν ιδιαίτερα άγρια.

Η εξιστόρηση κυλάει στο κελί του σκελετωμένου σωματικά  Τέζα, στην προηγούμενη ζωή του, μέσα από αναμνήσεις και εικόνες που ζωντανεύουν με τη βοήθεια του διαλογισμού, αλλά και με την πνευματική του ανάταση που επιτυγχάνεται σταδιακά. Οι χαρακτήρες φυλακισμένων, δεσμοφυλάκων, μικροκομπιναδόρων, ρουφιάνων στο μικρόκοσμό τους είναι όπως δίπλα μας, αν και εκδηλώνονται πολύ πιο ελεύθερα σε ένα καθεστώς ατιμωρησίας, είτε γιατί είναι ήδη καταδικασμένοι είτε γιατί ασκούν εξουσία. Η χωρίς όριο και έλεγχο εξουσία, λειτουργώντας καταλυτικά, αποκαλύπτει αγριότητες, προβληματικές ψυχικές καταστάσεις αλλά και την καλοσύνη, όπου αυτή έχει καταφέρει να διατηρήσει τους σπόρους της. Όπως ακριβώς συμβαίνει κι έξω από εκεί, με μια διαφορά όμως. Στη φυλακή, η καλοσύνη -αγνή και αφτιασίδωτη-, πρέπει να κρυφτεί και να μην διαφημιστεί για να εξαργυρωθεί, όπως γίνεται στον έξω κόσμο.

Η γλώσσα είναι περιγραφική, χωρίς υπερβολές στο χρωμάτισμα των εικόνων και μεταφέρει με ζωντάνια τα «ταξίδια» του μυαλού του Τέζα στο πριν αλλά και σε μια άλλη θεώρηση όσων γίνονται με βάση τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του. Η συγγραφέας με την επί μακρόν έρευνά της, κατάφερε να μας δώσει ένα βιβλίο όπου τα γεγονότα φανταστικά μεν, αλλά δομημένα πάνω σε συνθέσεις πραγματικών εξιστορήσεων, ζωντανεύουν σε μια πολύ πιο άγρια έκδοση από όσα για επτά χρόνια είχαμε ζήσει εμείς στην Ελλάδα. Μια υπενθύμιση για όλους μας, ώστε να παρατηρούμε τα όσα συμβαίνουν πέρα μακριά, μα και κυρίαρχα εδώ (!), με μάτια ανοικτά χωρίς τις «τσίμπλες» της όποιας, με δημοκρατική επίφαση, τακτοποίησης του εγωκεντρικού κόσμου μας.