Ο Φίλιπ Κ. Ντικ, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας, έγραψε πολλά διηγήματα και μυθιστορήματα σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη, τα ρομπότ και τον ολοκληρωτισμό της υπερ-τεχνολογίας. Οι δυο βασικές εμμονές που διατρέχουν το έργο του μπορούν να συνοψιστούν στα ερωτήματα «τι είναι η πραγματικότητα» και «τι είναι ο αυθεντικός άνθρωπος». Στο διασημότερο ίσως έργο του, το «Ηλεκτρικό Πρόβατο» (όπως είναι η πρόσφατη μετάφρασή του από τις εκδόσεις Κέδρος), στο οποίο βασίστηκε η γνωστή ταινία “Blade Runner”, παρουσιάζει την τραγική προσπάθεια ανθρώπων και ρομπότ να βρουν μια απάντηση για τον λόγο της ύπαρξής τους.

Βρισκόμαστε λοιπόν σε μία μελλοντική μετά-αποκαλυπτική Γη, μετά τον Τελικό Παγκόσμιο Πόλεμο που είχε ως αποτέλεσμα τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή του φυσικού και ζωικού περιβάλλοντος του πλανήτη. Μια γκρίζα ραδιενεργή σκόνη πλανάται παντού, ενώ οι άλλοτε πολύβουες μεγαλουπόλεις έχουν ερημώσει – τα πάντα μοιάζουν να παραδίνονται σε μια αέναα διαλυτική εντροπία. Τα πιο τυχερά μέλη της εναπομένουσας ανθρωπότητας έχουν μεταναστεύσει στην αποικία του Άρη και σε άλλους πλανήτες. Ένα πρόγραμμα αποικισμού είχε ξεκινήσει πριν από τον πόλεμο και μετά από αυτόν ενισχύθηκε, προσφέροντας σε κάθε μετανάστη ένα συνθετικό ανδροειδές –μετεξέλιξη του ρομποτικού πολεμιστή– ως συνοδό-βοηθό-εργάτη. Τα μοντέλα αυτών των ρομπότ-υπηρετών εξελίσσονται και βελτιώνονται συνεχώς, μοιάζοντας όλο και περισσότερο στους ανθρώπους, ώσπου κάποια από αυτά επιλέγουν να σκοτώσουν τους ιδιοκτήτες τους και να δραπετεύσουν.

Στη Γη ο Ρικ Ντέκαρντ είναι ένας κυνηγός κεφαλών που συνεργάζεται με την αστυνομία για να συλλαμβάνει και να «αποσύρει» όσα ρομπότ αυτονομούνται και αναμειγνύονται με τον ανθρώπινο πληθυσμό. Ζει σε ένα διαμέρισμα μαζί με τη σύζυγό του, την Ιράν, που πάσχει από κατάθλιψη, και βασικό του μέλημα είναι να αποκτήσει ξανά ένα αληθινό ζώο. Η απόκτηση και η φροντίδα ενός αληθινού ζώου, από τα ελάχιστα που έχουν απομείνει στη γη, είναι ένα δείγμα ανώτερου κοινωνικού στάτους και όσο πιο σπάνιο το ζώο που κατέχεις τόσο πιο ευνοημένος μπορεί να αισθάνεσαι. Ο Ντέκαρντ αυτή τη στιγμή διαθέτει ένα μηχανικό πρόβατο, μια ρέπλικα με την οποία ξεγελά τον εαυτό του και τους γείτονές του, αλλά με τα χρήματα που θα πάρει από τη νέα του αποστολή –την απόσυρση μιας νέας ομάδας ανδροειδών– ελπίζει να αντικαταστήσει επιτέλους το ψεύτικο πρόβατο με ένα αληθινό.

Στην άλλη άκρη της πόλης γνωρίζουμε τον Τζον Ισιντόρ, έναν αγαθό χαζούλη, που έχει δεχθεί πια ανεπανόρθωτα τη ραδιενεργή επίδραση της δηλητηριασμένης ατμόσφαιρας. Ωστόσο ο Ισιντόρ εργάζεται ως οδηγός φορτηγού σε μια εταιρεία που κατασκευάζει και επιδιορθώνει ψεύτικα ζώα, ενώ η γνωριμία του με την περίεργη και εύθραυστη Πιρς τον κάνει να νιώσει καλύτερα: αποφασίζει να την προστατεύσει, αυτήν και τους φίλους της, απ’ ό,τι κι αν είναι αυτό που μπορεί να τους απειλεί.

Υπάρχουν δύο ακόμη χαρακτηριστικά στοιχεία σε αυτόν τον μελλοντικό κόσμο, ο οποίος κατά τ’ άλλα δεν είναι τόσο φουτουριστικός όσο ένας τόπος παρακμής. Η μόνη διασκέδαση των ανθρώπων που έχουν απομείνει στη Γη είναι το μοναδικό τηλεοπτικό πρόγραμμα που παίζεται στην τηλεόραση 24 ώρες το 24ωρο, το «Ο φίλιος φίλτατος και οι φίλτατοι φίλοι του», ένα κραυγαλέο life-style πρόγραμμα, όπου ο παρουσιαστής του μονοπωλεί το ενδιαφέρον και συνομιλεί αδιάκοπα με φανταχτερές τηλε-περσόνες. Απ’ την άλλη, υπάρχει η νέα θρησκεία του Μερσερισμού, μια παραλλαγή της χριστιανικής θρησκείας, όπου μέσω μίας «συσκευής ενσυναίσθησης» οι άνθρωποι μπορούν να βιώσουν την πνευματική εμπειρία της ένωσης με τον Μέρσερ και της επώδυνης ανόδου του σε ένα βουνό, αλλά και τη μεταξύ τους ένωση. Η κενότητα της ανθρώπινης ζωής και η ανεξερεύνητη πνευματική της διάσταση σε μία πραγματική διελκυστίνδα.

Με το «Ηλεκτρικό Πρόβατο», ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματά του, γίνεται φανερό πως ο Ντικ είναι ένας μυθοπλάστης φιλόσοφος. Οι ήρωές του είναι συνηθισμένοι, καθημερινοί άνθρωποι, χαμένοι όμως μέσα σε έναν άσκοπο λαβύρινθο, καταδικασμένοι να αναζητούν αενάως το αληθινό νόημα της ζωής, την αλήθεια της ύπαρξής τους. Ο κόσμος που κατασκευάζει είναι γεμάτος καθρέπτες και προσομοιώσεις, μέσα στον οποίο παίζει ευφυώς με την ιδέα της αναπαραγωγής ή απομίμησης της πραγματικότητας. Σε μία τέτοια συνθήκη ο άνθρωπος δεν αποδεικνύεται πάντα καλύτερος από ένα ανδροειδές και οι δύο μορφές ζωής, η αληθινή και η τεχνητή, μπορεί να παλινδρομούν ως προς την πραγματική τους φύση, αβέβαιοι για το τι πραγματικά είναι. Το μόνο τελικά που μπορεί να τους διακρίνει είναι η ικανότητα ενσυναίσθησης, η δυνατότητα για συμπόνια και αγάπη για τον άλλο. Έτσι, έχουμε ένα βιβλίο με εφευρετική και σύνθετη πλοκή, που κυλάει όμως εύκολα και διασκεδαστικά, με μια αφήγηση λιτή και άμεση, με χαρακτήρες πειστικούς και οικείους.

Συνοψίζοντας τις εντυπώσεις μας θα λέγαμε πως ο Φίλιπ Κ. Ντικ πέτυχε να προσδώσει στην επιστημονική φαντασία πνευματικότητα και υπαρξιακό βάθος και το «Ηλεκτρικό Πρόβατο» είναι η καλύτερη ευκαιρία γνωριμίας με το έργο ενός σπουδαίου συγγραφέα.