”Θαλασσινό” ερωτικό τρίγωνο

Έχεις μια γεύση τρικυμίας στα χείλη

– Μα πού γύριζες…

Οδυσσέας Ελύτης

Το ”Γυμνό Κορίτσι” (1964) είναι ένα λυρικό αριστούργημα για την άγρια ομορφιά της θάλασσας και των πλασμάτων που την κατοικούν – οι σελίδες του είναι νοτισμένες από την αρμύρα, οι λέξεις του κυλούν όπως τα κύματα κι ο αναγνώστης ταξιδεύει μέσα στην υγρή αγκαλιά του και δεν θέλει το ταξίδι αυτό να τελειώσει. Πρόκειται για το κλασικό ελληνικό μυθιστόρημα του Νίκου Αθανασιάδη που έγινε best seller, ενώ γνώρισε μεγάλη επιτυχία και στο εξωτερικό: εκδόθηκε στις Η.Π.Α., Ισπανία, Γερμανία, Δανία, Ιαπωνία και σε τρεις συνεχείς επανεκδόσεις στη Γαλλία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, προβλήθηκε και ως τηλεοπτική σειρά στην τότε Ε.Ρ.Τ., με πρωταγωνιστές τη Μαρία Τζομπανάκη και τον Ντίνο Αυγουστίδη.

Σ’ έναν ερημότοπο της Μυτιλήνης, όλο βράχια και θάλασσα, φτάνει ο αφηγητής της παράξενης ιστορίας, ένας νέος άντρας από εύπορη οικογένεια – ”το αφεντόπουλο” τον αποκαλούν οι λιγοστοί κάτοικοι της περιοχής. Αφορμή για την απομόνωσή του, ο άτυχος έρωτάς του για την Ελίζα, όμως αυτό που πραγματικά αναζητά είναι να καθαρίσει το μυαλό του και την ψυχή του ζώντας μόνος και ελεύθερος σαν τον Ροβινσώνα, γυμνός μέσα κι έξω κάτω από τον ήλιο του ελληνικού καλοκαιριού. Συντροφευμένος από τα στοιχεία της φύσης, περνάει τις μέρες του περιπλανώμενος με μια βάρκα, ώσπου γνωρίζει την Αγγέλα: κόρη ενός ψαρά, πλάσμα ιδιαίτερο και ξωτικό – ”σημαδεμένη” για τους ντόπιους, που λένε πως είναι γοργόνα και όχι γυναίκα.

Πράγματι η κοπέλα, αν και φροντίζει τον πατέρα και τ’ αδέρφια της, ζει κυριολεκτικά μέσα στο νερό. Η θάλασσα είναι το σπίτι της και τα δελφίνια που οι υπόλοιποι ψαράδες κυνηγούν γιατί τους σκίζουν τα δίχτυα, είναι η αληθινή της οικογένεια. Ο αφηγητής την ερωτεύεται κι εκείνη του δίνει το κορμί της, αλλά όχι και την καρδιά της: αυτή ανήκει στον δέλφινα, το μεγάλο αρσενικό δελφίνι που είναι το ταίρι της Αγγέλας – κάθε νύχτα τον ακολουθεί στο πέλαγο, σμίγοντας μαζί του ερωτικά. Ο νεαρός, με νου σκοτεινιασμένο από τη ζήλεια και τον ανδρικό εγωισμό, σκοτώνει το δελφίνι. Αυτή του η πράξη και οι συνέπειές της θα κρίνουν τη μοίρα όλων των προσώπων της ιστορίας…

Με ποιητικό λόγο και γραφή ρέουσα, ο Νίκος Αθανασιάδης δημιούργησε μια γοητευτική αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, πληθωρική στην έκφρασή της και γεμάτη τόσο ζωντανές περιγραφές του τόπου και των ανθρώπων αλλά και των εμπειριών που αυτοί βιώνουν, ώστε το όριο ανάμεσα στον αφηγητή και τον αναγνώστη χάνεται ή πιο σωστά αφηγητής και αναγνώστης ενώνονται μέσα στο κείμενο, όπως η θάλασσα ενώνει όλα τα πλάσματα που αγκαλιάζει. Η οπτική του μυθιστορήματος είναι παγανιστική: τα τοπία, τα ζώα και τα βράχια, οι άνεμοι, τα νερά και τα δέντρα έχουν συνείδηση της ύπαρξής τους, έχουν πρόσωπο και ψυχή, παίζουν το δικό τους ρόλο στην ιστορία κι έχουν το δικό τους πεπρωμένο να εκπληρώσουν. Η θάλασσα πρωταγωνιστεί ως πότνια της ζωής και του θανάτου ενώ, στο κέντρο της αφήγησης, στροβιλίζεται σαν σπείρα η αρχετυπική μορφή της γυμνής γυναίκας που ο συγγραφέας αποδίδει σχεδόν λατρευτικά.

Αλλά εκείνο το στοιχείο που κάνει το βιβλίο πραγματικά ξεχωριστό και αλησμόνητο σ’ όποιον το διαβάσει, είναι η γλώσσα: μεστή και χυμώδης, τολμηρά ερωτική, χωρίς αναστολές και μικροαστική ηθική αλλά και χωρίς να ξεπέφτει στην χυδαιότητα, αντλεί τη δύναμή της από τον ξεχασμένο δυστυχώς από τους σύγχρονους πεζογράφους πλούτο της ελληνικής γλωσσικής κληρονομιάς. Κλείνοντας, θα σας προτείνω αν φέτος το καλοκαίρι βρεθείτε σ’ ένα ελληνικό νησί, να διαβάσετε το ”Γυμνό κορίτσι” σε συνδυασμό με την περίφημη ”Μαρίνα των Βράχων” του Ελύτη, που αποτελεί κατά τη γνώμη μου το ποιητικό αντίστοιχο της Αγγέλας – ένα λογοτεχνικό ταξίδι που πραγματικά θ’ απολαύσετε….