Μαθητευόμενος άνθρωπος

Από τους τόπους τους οποίους έχω επισκεφθεί, το εβραϊκό γκέτο της Πράγας εντυπώθηκε πολύ έντονα μέσα μου ως εικόνα και ενέργεια – κι ένας από τους λόγους είναι η ιστορία του Γκόλεμ που το «στοιχειώνει»: ένα ον δημιουργημένο από πηλό που οι αποκρυφιστές ραβίνοι μπορούν σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση να δημιουργήσουν με καβαλιστική μαγεία. Δεν θα επεκταθώ περαιτέρω στην προσωπική μου εμμονή με το συγκεκριμένο πλάσμα παρά μόνο για να πω ότι ήταν ο βασικός λόγος που επέλεξα αυτό το μυθιστόρημα αστικής φαντασίας, το ντεμπούτο της Helene Wecker. Ένα ντεμπούτο που σίγουρα θα ζήλευε κάθε συγγραφέας αφού το βιβλίο ήταν υποψήφιο για τα βραβεία Nebula, Locus και World Fantasy Award ενώ έχει κερδίσει τα λογοτεχνικά βραβεία Mythopoeic, VCU Cambel και το Harold U. Ribalow Prize.

Η ιστορία αρχίζει να ξετυλίγεται στην Πολωνία το 1899, την εποχή της μαζικής μετανάστευσης στις Η.Π.Α., όταν ένας άντρας που ετοιμάζεται να μεταναστεύσει ζητά από έναν μυστηριώδη ραβίνο –έναν αρχετυπικό σκοτεινό μάγο όπως θα διαπιστώσουμε στη συνέχεια–, να δημιουργήσει ένα θηλυκό Γκόλεμ, μια ύπαρξη υποταγμένη στη θέληση του συζύγου-αφέντη της. Αλλά ο αφέντης θα πεθάνει στη διάρκεια του δια θαλάσσης ταξιδιού τους και η σκλάβα θα πρέπει να αποκτήσει δική της σκέψη και βούληση προκειμένου να επιβιώσει. Ως «μαθητευόμενος άνθρωπος» στην εβραϊκή συνοικία της Νέας Υόρκης, θα γνωρίσει ένα άλλο παράξενο πλάσμα: ένα αρσενικό τζίνι καμωμένο από φωτιά που γεννήθηκε στην έρημο της Συρίας και παρέμενε φυλακισμένο επί αιώνες μέσα σε ένα χάλκινο φλασκί ώσπου η τύχη του ή το πεπρωμένο του, τον οδήγησε στη γειτονιά της Μικρής Συρίας. Αλλά σύντομα θα καταφθάσει στη Νέα Υόρκη μια σκοτεινή μορφή που επιβουλεύεται την νεοαποκτηθείσα ελευθερία και των δύο…

Καλογραμμένη –και με αρκετούς συμβολισμούς– αστική φαντασία και ταυτόχρονα ιστορικό μυθιστόρημα με ισχυρό κοινωνικό μήνυμα, «Το Γκόλεμ και το Τζίνι» αποτελεί ένα απολαυστικό ανάγνωσμα για όσους αγαπούν και τα δύο αυτά είδη της λογοτεχνίας. Με κέρδισε με το αργό ξετύλιγμα της πλοκής που αφήνει χώρο στις ιστορίες της ζωής όχι μόνο των πρωταγωνιστών αλλά και των χαρακτήρων που τους πλαισιώνουν, δημιουργώντας ένα μωσαϊκό διαφορετικών προσωπικοτήτων, πολιτισμών και πολυπρισματικών εκδοχών της πραγματικότητας. Είναι αριστοτεχνικός δε, ειδικά για πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέα, ο τρόπος με τον οποίο η Helene Wecker υφαίνει το ρεαλιστικό κοινωνικό στοιχείο –τις συνθήκες ζωής των μεταναστών και το χωνευτήρι λαών που αποτελούσαν εκείνη την εποχή οι Η.Π.Α.– με το φανταστικό, εντάσσοντας ανάμεσά τους εντελώς φυσικά για τον αναγνώστη δύο μη ανθρώπινα όντα που προσπαθούν επίσης να φτιάξουν μια νέα ζωή και ένα μέλλον.

Αγάπησα, όπως ήταν αναμενόμενο, πολύ την Τσάβα, το θηλυκό Γκόλεμ: ένας εξαιρετικά πλασμένος (κυριολεκτικά) χαρακτήρας ο οποίος, κατά την εκτίμησή μου, λειτουργεί ως σύμβολο της επικείμενης ιστορικά (για το χρονικό πλαίσιο της αφήγησης) γυναικείας χειραφέτησης. Στο σύνολό του το βιβλίο είναι ένα πολύ καλό μυθιστόρημα φαντασίας –το οποίο επιπλέον είχε την καλή τύχη να μεταφραστεί στα ελληνικά από τον Θωμά Μαστακούρη– που σίγουρα διαβάζεται και από κοινό ευρύτερο των φαν του είδους και το σημαντικότερο, ένα λογοτεχνικό κείμενο που βάζει τον αναγνώστη να σκεφθεί τι σημαίνει η ανθρώπινη ιδιότητα.