Γυναικεία χειραφέτηση, ζωγραφική και τρόμος
Άμεση αναγνώριση από το αναγνωστικό κοινό γνώρισε με το πρώτο της μυθιστόρημα η Σκοτσέζα Ελίζαμπεθ Μακνίλ. «Το εργαστήριο με τις κούκλες» ανακηρύχθηκε από τους Times μυθιστόρημα του μήνα, ενώ βρέθηκε για εβδομάδες στις λίστες των best sellers του Ηνωμένου Βασιλείου. Μια πολύ καλή αρχή για τη νεαρή συγγραφέα που επέλεξε ως σκηνικό τόπο του πρώτου της βιβλίου το βικτωριανό Λονδίνο.
Η ιστορία ανοίγει στο Λονδίνο του 1850, με την πόλη να βρίσκεται στον πυρετό της προετοιμασίας της Μεγάλης Έκθεσης που σε λίγους μήνες θα κάνει την έναρξή της. Πλήθος κόσμου συρρέει στο Χάιντ Παρκ για να παρακολουθήσει την ανέγερση του κτιρίου που θα φιλοξενήσει τα εκθέματα. Ανάμεσά τους βρίσκεται η νεαρή Άιρις, μια όμορφη κοπέλα, γεμάτη όνειρα για μια καριέρα στη ζωγραφική, αλλά εγκλωβισμένη σε μια δυστυχισμένη ζωή: για να μπορέσει να επιβιώσει εργάζεται σε ένα εργαστήριο που κατασκευάζει κούκλες, ζωγραφίζοντας τα πορσελάνινα πρόσωπά τους, ενώ η σημαδεμένη από την ευλογιά αδερφή ράβει τα ρούχα για τις κούκλες. Η Άιρις αισθάνεται παγιδευμένη τόσο μέσα στο σώμα της και στη δυσμορφία της κλείδας της, όσο και στη δουλειά της που δεν είναι παρά μια επαναλαμβανόμενη διαδικασία. Η μοίρα της όμως θα αλλάξει ξαφνικά όταν θα τραβήξει την προσοχή δύο εντελώς διαφορετικών ανδρών. Πρώτος θα τη γνωρίσει ο Σίλας, ένας ιδιόρρυθμος, μονήρης συλλέκτης νεκρών ζώων. Η Άιρις θα ξεχάσει αμέσως τη σύντομη συνάντησή τους, ο Σίλας όμως θα αρχίσει εμμονικά να ασχολείται μαζί της. Ο δεύτερος άντρας που θα γνωρίσει, θα αλλάξει ριζικά τη ζωή της. Ο νεαρός ζωγράφος Λούις Φροστ, μέλος του κύκλου των Προραφαηλιτών, εντυπωσιάζεται από την ομορφιά της και της ζητά να γίνει το μοντέλο του. Η κοπέλα δέχεται με την προϋπόθεση να της κάνει μαθήματα ζωγραφικής. Η συνεργασία τους ανοίγει νέους δρόμους στην Άιρις, αλλά ο Σίλας δεν έχει πει ακόμα τον τελευταίο του λόγο. Και ο κίνδυνος την πλησιάζει.
Το μυθιστόρημα της Μακνίλ είναι ένας ενδιαφέρον –και κατά στιγμές εκρηκτικός– συνδυασμός ειδών. Στη μια πλευρά βρίσκεται μια ιστορία γυναικείας χειραφέτησης: η συγγραφέας προσπαθεί να ερευνήσει τι σημαίνει να είσαι γυναίκα και ζωγράφος στη βικτωριανή Αγγλία. Η Άιρις έχει πολλά εμπόδια να προσπεράσει για να ακολουθήσει το όνειρό της, τον δρόμο της τέχνης: πρέπει να θυσιάσει τη σχέση της με τους γονείς της, τη σχέση της με την αδερφή της, τις πιθανότητές της να κάνει έναν καλό γάμο και να δημιουργήσει οικογένεια. Η απόφασή της τής ανοίγει τις πόρτες ενός άλλου κόσμου, του κόσμου της τέχνης, της συντροφιάς με ομότεχνους (η συγγραφέας, μάλιστα, δεν διστάζει να ενσωματώσει και πραγματικά πρόσωπα δίπλα στα μυθιστορηματικά, όπως ο ζωγράφος Ροσέτι), αλλά δεν είναι τόσο σίγουρο ότι της προσφέρει και την ουσιαστική ελευθερία, καθώς θα έρθει η στιγμή που θα συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να ξέφυγε από το εργαστήριο με τις κούκλες, είναι όμως πιθανόν να έχει η ίδια μετατραπεί σε μια κούκλα εγκλωβισμένη μέσα σε έναν πίνακα.
Το δεύτερο είδος –το οποίο χειρίζεται με ιδιαίτερη δεξιοτεχνία η συγγραφέας– είναι αυτό του θρίλερ· και μάλιστα του θρίλερ που λαμβάνει χώρα σε ένα βρώμικο (κυριολεκτικά και μεταφορικά) Λονδίνο, ένα Λονδίνο βγαλμένο από τα γραπτά του Ντίκενς (ιδιαίτερα επιτυχημένος ο χαρακτήρας του μικρού Άλμπι που κάνει ό,τι μπορεί για να επιβιώσει). Με πρωταγωνιστική φιγούρα τον εμμονικό Σίλας και με μια ατμόσφαιρα που σταδιακά κλιμακώνεται από απλά δυσάρεστη και εκνευριστική σε σκοτεινή και απειλητική, αυτός ο άλλος κόσμος, ο επικίνδυνος έρχεται να κυκλώσει την Άιρις και να απειλήσει όχι μόνο την ευτυχία της αλλά και την ίδια της τη ζωή.
Ένα πραγματικά ενδιαφέρον λογοτεχνικό ντεμπούτο από την Ελίζαμπεθ Μακνίλ, με ένα μυθιστόρημα που διεκδικεί και με ευκολία κερδίζει την αμέριστη προσοχή του αναγνώστη.
