«Ξάφνου πήρε να φυσά ένας δυνατός αέρας, τίναζε με τις ριπές του τα φυλλώματα των δέντρων, τρόμαξε τα ζώα, έφερε σκόνη στα μάτια των παιδιών, και μια μορφή αέρινη, διαυγής, απαστράπτουσα, άρχισε να κατεβαίνει αργά προς τα ελαιόδεντρα: ένα αγόρι, είδαν όταν πλησίασε αρκετά, δεκατεσσάρων ή δεκαπέντε ετών, λάμψη στα χέρια του, αιθέρας η ματιά του, ένα όμορφο αγόρι: ο “Άγγελος της Ειρήνης”, έτσι συστήθηκε» (σελ. 39-40)
«Για ό,τι έχω κληθεί, αυτό θα επιτελέσω με καθαρή συνείδηση, διότι καρποί του δέντρου της υπακοής υπήρξαν πάντοτε οι μέρες και τα έργα μου, και όποιος πράττει σύμφωνα με νόμους και κανόνες μιας δύναμης ανώτερης θα υπερβαίνει πάντα την ανθρώπινη τιμωρία και ποινή» (σελ. 269)
«Το δέντρο της υπακοής» είναι το πέμπτο βιβλίο της Βασιλικής Πέτσα (Καρδίτσα, 1983) και το πρώτο της μυθιστόρημα. Έχουν προηγηθεί: η νουβέλα «Θυμάμαι» (2011 – το είχαμε παρουσιάσει και στο «Διαβάσαμε»), οι συλλογές διηγημάτων «Όλα τα χαμένα» (2012) και «Μόνο το αρνί» (2015) και το δοκιμιακό «Όταν γράφει το μολύβι» (2016) – όλα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πόλις. Με το βιβλίο αυτό η συγγραφέας εισέρχεται στον κόσμο των μεγάλων αφηγήσεων, μέσα από τη δομή ενός σπονδυλωτού, κατά βάση, μυθιστορήματος που πραγματεύεται ένα ξεχασμένο (ξεπερασμένο;) θέμα, αυτό της υπακοής, γι´ αυτό και συχνά στον λόγο, προφορικό και γραπτό, αναφέρουμε λανθασμένα τον τίτλο του ως «Το δέντρο της υπομονής» που παραπέμπει σε άλλες, πιο οικείες ίσως, καταστάσεις.
Το «δέντρο της υπακοής» επανέρχεται συχνά στις έξι ιστορίες αυτού του βιβλίου, που διαδέχονται η μία την άλλη όχι πάντα με την ίδια σειρά. Η «υπακοή» αναφέρεται κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με την πίστη στον Θεό, αλλά και με την πολιτική έννοιά της, αν μπορούμε να το πούμε έτσι. Στην ιστορία με την οποία ξεκινά το μυθιστόρημα, (Πατέρας), ένας Ιρλανδός πατέρας εγκαταλείπει το σπίτι και τη σύζυγό του, παίρνοντας μαζί το μωρό τους, και ξεκινά ένα ταξίδι με το αυτοκίνητο για το Σαντιάγο ντε Κομποστέλα, σε αναζήτηση ενός προσκυνήματος. Η επόμενη ιστορία φέρει τον τίτλο Φάτιμα, από την πόλη της Πορτογαλίας όπου το όραμα της Παναγίας εμφανίστηκε σε τρία παιδιά, με κορυφαία τη μετέπειτα μοναχή Λουσία, το 1917. Στην ιστορία που ακολουθεί, «Λιουμπόβ Ορλόβα», ίσως τη συγκλονιστικότερη όλων (λόγω θέματος) αλλά και με κάποιες περιττές σελίδες, η συγγραφέας αφηγείται, τεχνηέντως και εντελώς υπαινικτικά, την (πραγματική) ιστορία του φερώνυμου σοβιετικού κρουαζιερόπλοιου, που χρόνια μετά την πτώση του κομμουνισμού, παροπλισμένο πια, πλέει ακυβέρνητο ανοικτά της Νέας Γης, στον Καναδά, παραλλάσσοντας τα στοιχεία της ιστορίας και συνδέοντάς την με την ιστορία της αγαπητής στους Σοβιετικούς ηθοποιού, με το ίδιο όνομα. Η επόμενη ιστορία επιγράφεται Λυκόβ, και αναφέρεται στην οικογένεια παλαιοπίστων που αποφάσισε να καταφύγει και να ζήσει απομονωμένη για δεκαετίες στη στέπα της Σιβηρίας για να διατηρήσει την πίστη της όταν επικράτησαν οι μπολσεβίκοι. Στην πέμπτη ιστορία, «Κιβωτός», ένας Αμερικανός ιεραπόστολος αναζητεί την κιβωτό του Νώε στο Αραράτ, όπου σύμφωνα με τα λεγόμενα ενός Κούρδου χωρικού κατέληξε. Και, τέλος, στην ιστορία που μοιάζει εμβόλιμη , με τον τίτλο «Αράλη», βλέπουμε τα αποτελέσματα του φιλόδοξου σχεδίου των σοβιετικών αρχών να εκτρέψουν τα ποτάμια που τροφοδοτούσαν τη λίμνη, οδηγώντας στην αποξήρανσή της. Όπως σημειώσαμε και παραπάνω, η συγγραφέας επανέρχεται στις ιστορίες, τις εξελίσσει και μάλιστα «κλείνει» όπως ξεκίνησε, δηλ. με την ιστορία του νεαρού πατέρα.
Τα πραγματολογικά στοιχεία των ιστοριών έχουν οπωσδήποτε τη σημασία τους και όσο κι αν θα μας διαφώτιζε (ή ενδεχομένως θα μας καθησύχαζε κιόλας) μια έρευνα στο διαδίκτυο για τις λεπτομέρειές τους, μια προσεκτική ανάγνωση ή/και μια επανάληψή της θα αρκούσαν για να μας δώσουν όλα όσα χρειαζόμαστε. Όμως το μεγάλο επίτευγμα αυτού του μυθιστορήματος είναι η γλώσσα: βαθιά υπαινικτική, πλούσια, εικονοποιητική, με μια σαφήνεια που θυμίζει, κατά τη γνώμη μας, τη γλώσσα του Ευαγγελίου, αναδεικνύεται ως το όχημα που μεταφέρει τα (όποια) νοήματα αφήνοντάς μας στο τέλος με μια αίσθηση πληρότητας.
«Το δέντρο της υπακοής» είναι ένα από τα καλύτερα ελληνικά μυθιστορήματα που κυκλοφόρησαν το 2018 και είχαμε την ευκαιρία να διαβάσουμε.
