Η ομολογία της επιβίωσης

Όταν πρωτοέπιασα το βιβλίο «Το δείπνο» στα χέρια μου, διαβάζοντας το οπισθόφυλλο, είχα την αίσθηση ότι επρόκειτο για μια παραλλαγή της ταινίας του Roman Polanski «Carnage» ή «Ο θεός της σφαγής», όπως ήταν ο ελληνικός τίτλος. Όμως το βιβλίο του Herman Koch είναι πολυεπίπεδο και εμβαθύνει περισσότερο στην ανθρώπινη ψυχή.

Δυο ζευγάρια συναντώνται σ’ ένα από τα πιο ακριβά εστιατόρια για να δειπνήσουν. Ο Πάουλ, καθηγητής Ιστορίας, μαζί με τη σύζυγό του Κλερ και ο αδερφός του, γνωστός πολιτικός και κατά τις δημοσκοπήσεις ο επόμενος πρωθυπουργός, μαζί με τη σύζυγό του Μπαμπέτ. Συζητάνε περί ανέμων και υδάτων, ενώ τα πιάτα απλώνονται στο τραπέζι τους. Κι όλα κυλούν ομαλά μέχρι η κουβέντα να έρθει στο επίμαχο θέμα.

Ένα βίντεο που παίχτηκε από γνωστή εκπομπή της τηλεόρασης και δείχνει δυο νεαρούς να καίνε μια άστεγη που κοιμάται στον θάλαμο ενός ΑΤΜ. Το θέμα αφορά όλους μαζί και τον καθένα χωριστά. Ο λόγος: οι δυο νεαροί που κάψανε την άστεγη είναι οι γιοι των δύο οικογενειών, ξαδέρφια που μετά από μια βραδινή βόλτα, θέλοντας να βγάλουνε λεφτά, έπεσαν πάνω στην άστεγη. Κι ενώ την κοροϊδεύανε και της πετάγανε διάφορα αντικείμενα, ένα στιγμιαίο λάθος τύλιξε την άπορη γυναίκα στις φλόγες. Και τώρα, τα δύο ζευγάρια καλούνται να αντιμετωπίσουν την αποτρόπαια πράξη των παιδιών τους. Η απόφαση και οι συνέπειές της θα οδηγήσει τους τέσσερεις ενήλικες σ’ ένα παιχνίδι επιβίωσης και οπτικής απέναντι στο ηθικό, το δίκαιο, αλλά κυρίως σ’ ένα στοιχείο που καθορίζει πριν απ’ όλα τις ζωές των ανθρώπων: την επιβίωση.

Το μυθιστόρημα του Herman Koch είναι γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, παρακολουθώντας την ιστορία από τη μεριά του Πάουλ, ως αφηγητή και ενός εκ των πρωταγωνιστών. Με μεστή γλώσσα και διαλόγους που κόβουν την ανάσα, ο συγγραφέας δίνει μια οπτική σ’ ένα θέμα που εκ της γεννήσεως του ενέχει μείζονα σημασία: κατά πόσον οι πράξεις ακολουθούνται από τις συνέπειες ή αν τελικά μια λάθος πράξη πρέπει να την αποσιωπάς, προκειμένου να αποφύγεις τις επιπτώσεις.

Με σατιρικό ύφος και μια προσέγγιση της καθημερινότητας που στέκεται έξω από τα όρια του κοινωνικού συμβιβασμού, ο συγγραφέας μέσα από τον κεντρικό του ήρωα διαμορφώνει και δεικνύει τον ευνουχισμό του καθωσπρεπισμού, τη λοιδορία της συμβατικότητας, τη μη ανοχή της διαφορετικότητας. Παράλληλα, κάνοντας αναδρομές στο πρόσφατο παρελθόν της οικογενειακής ζωής –από τη γέννηση του γιου του κι έπειτα– ο Herman Koch συνθέτει εξαιρετικά το παζλ της ιστορίας που αφηγείται, θέτοντας σε πιο στέρεες βάσεις τους χαρακτήρες του δράματος. Σε μεγάλο βαθμό «Το δείπνο» διαθέτει μια θεατρικότητα που δε στηρίζεται μόνο στο σκηνικό και στους χαρακτήρες, αλλά κυρίως στη δόμηση και την αποδόμηση των ίδιων των προσώπων.

Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσετε, όχι μόνο για την εξαιρετική πλοκή και την ιδιαίτερη αφήγηση, αλλά κυρίως για να απαντήσετε στο δίλημμα: στʾ αλήθεια, μέχρι  ποιο σημείο θα φτάνατε για να προστατέψετε τα παιδιά σας;