Ελεύθερες (;) γυναίκες
Στο Λονδίνο της δεκαετίας του ’50, η συγγραφέας και διαζευγμένη μητέρα, Άννα Βουλφ, διαπιστώνει ότι δεν μπορεί να γράψει. Σύνηθες συγγραφικό μπλοκάρισμα ή αποτέλεσμα της στριμωγμένης ψυχολογικής κατάστασης που βιώνει; Η Άννα είναι απογοητευμένη από τον κομμουνισμό στον οποίο πίστευε, αμφισβητεί τον ”θεό” της ψυχανάλυσης στον οποίο παρ’ όλ’ αυτά προστρέχει όπως άπαντες οι διανοούμενοι της εποχής, ζει σε ένα ”σεξουαλικό τρελοκομείο”, έχοντας σχέσεις κυρίως με παντρεμένους άντρες που αναζητούν εκτός της συζυγικής κλίνης εκτόνωση και παρηγοριά. Με δύο λόγια: αδιέξοδο. Οι μόνες σταθερές της είναι η ευθύνη της κόρης της και η φίλη της η Μόλι – είναι δύο ελεύθερες γυναίκες, έτσι τις χαρακτηρίζουν οι άντρες και έτσι αυτοπροσδιορίζονται.
Και τότε κάνει το μόνο που μπορεί, στη συγκεκριμένη στιγμή: αρχίζει να γράφει όσα ζει σε τέσσερα, διαφορετικού χρώματος, σημειωματάρια: στο μαύρο τις όποιες συγγραφικές της δραστηριότητες, στο κόκκινο τις σκέψεις της για την πολιτική, στο μπλε την καθημερινότητά της και στο κίτρινο το χάος της συναισθηματικής της ζωής με τη μορφή μυθιστορήματος και πρωταγωνίστρια τη ”δίδυμή” της Έλλα, που είναι επίσης διαζευγμένη συγγραφέας με παιδί και προσπαθεί να γράψει ένα βιβλίο. Αλλά θα υπάρξει ένας άντρας -ναι, κι αυτός συγγραφέας-, και από τη σχέση τους, μια σχέση ερωτική και ανταγωνιστική που θα τους οδηγήσει στο να ”καταρρεύσουν ο ένας πάνω στον άλλο”, θα προκύψει τελικά το χρυσό σημειωματάριο: εκείνο που θα ενώσει τα νήματα της ζωής της και τελικά θα της δώσει έναν δρόμο για να προχωρήσει.
Ειλικρινά έκανα το καλύτερο δυνατό, για να συμπυκνώσω παραπάνω τα όσα διαδραματίζονται στις 700 και πλέον σελίδες του βιβλίου της νομπελίστριας συγγραφέως, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1962 και θεωρείται από τους κριτικούς ως ένα από τα μείζονα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Θα συμφωνήσω ότι πρόκειται για ένα σημαντικό έργο αλλά όχι ότι είναι μυθιστόρημα. Η Λέσινγκ χρησιμοποιεί τη μορφή του μυθιστορήματος (για την ακρίβεια πρόκειται για τέσσερα μυθιστορήματα το ένα μέσα στο άλλο), για να συνθέσει μια φιλόδοξη ψυχολογική και κοινωνικοπολιτική ανάλυση της θέσης της γυναίκας, κυρίως εκείνης που αρνείται τους καθιερωμένους ρόλους αλλά όχι μόνο: οι περισσότεροι γυναικείοι τύποι και ρόλοι έχουν τη δική τους θέση σε αυτή την τοιχογραφία και το ίδιο ισχύει και για τους άντρες. Αν προσθέσεις και τις αναδρομές στο παρελθόν της Άννας αλλά και την παράλληλη ζωή της περσόνας της -της Έλλα-, καταλαβαίνει κανείς γιατί φτάνει το θηριώδη αριθμό των 734 σελίδων.
Επομένως, αν αποφασίσεις να αναμετρηθείς μαζί τους, θα πρέπει να είσαι αποφασισμένος και επιπλέον, αν είσαι γυναίκα, θα πρέπει να ξέρεις ότι θα έρθεις καταπρόσωπο με κάποιες δύσκολες αλήθειες για την ταυτότητα του γυναικείου φύλου. Δεν πρόκειται για ένα εύκολο βιβλίο, αλλά για ένα κείμενο που το μελετάς περισσότερο παρά το διαβάζεις: προχωράς βήμα-βήμα, επεξεργάζεσαι αρκετά όσα διατυπώνονται εκεί και γυρίζεις συνεχώς πίσω στον εαυτό σου αλλά και τους γύρω σου, για να διαπιστώσεις αν ισχύουν ή όχι και κατά πόσο. Ένα βιβλίο βαθύ σαν ωκεανός, που σε καταπίνει, όπως και την ηρωίδα του. Εκείνη πάντως, ενάντια στις πιθανότητες, τα καταφέρνει. Η λύκαινα (wolf) Άννα, όπως πολλές γυναίκες που μπορεί να μοιάζουν εύθραυστες αλλά δεν είναι, έχει αντοχές. Έχει την τόλμη να κοιτάζει τους άλλους αλλά και τον εαυτό της όπως είναι. Και ο μόνος μίτος που δεν χάνεται είναι η αλήθεια…
