«Τον άντρα, Μούσα, τον πολύτροπο να μου ανιστορήσεις, που
βρέθηκε
ως τα πέρατα του κόσμου να γυρνά, αφού της Τροίας
πάτησε το κάστρο το ιερό.
Γνώρισε πολιτείες πολλές, έμαθε πολλών ανθρώπων τις βουλές,
κι έζησε, καταμεσής στο πέλαγος, πάθη πολλά που τον σημάδεψαν,
σηκώνοντας το βάρος για τη δική του τη ζωή και των συντρόφων του
τον γυρισμό» (σελ. 186-187)
Οδύσσεια, α 1-7.
Ο John Freely (1926 – 2017) ήταν Αμερικανός συγγραφέας με διδακτορικό στη Φυσική και μεταδιδακτορικές σπουδές στην Ιστορία των Επιστημών στην Οξφόρδη, ο οποίος έζησε και δίδαξε επί σειρά ετών σε πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Το ταξιδιάρικο και περιπετειώδες πνεύμα του τον έπεισε να καταταγεί σε ηλικία 17 ετών (εγκαταλείποντας το λύκειο) στις ειδικές δυνάμεις του αμερικανικού ναυτικού και να πολεμήσει, ενώ μαινόταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, στη μακρινή Μιανμάρ και στην Κίνα. Το 1945, με το τέλος του πολέμου (ως άλλος τρωικός πόλεμος), στο μακρινό ταξίδι της επιστροφής (ως άλλη Οδύσσεια) στην πατρίδα του (ως άλλη Ιθάκη), περνώντας από τις νότιες εσχατιές της Κρήτης, και διασχίζοντας τη Μεσόγειο, ήταν ήδη συνεπαρμένος από την τοπογραφία των ομηρικών χρονικών. Έκτοτε, συνέγραψε ταξιδιωτικά βιβλία, ιστορικούς και τουριστικούς οδηγούς για την Ελλάδα και την Τουρκία, καθιστώντας τον έναν από τους σημαντικότερους σύγχρονους συγγραφείς περιηγητικών βιβλίων.
Το βιβλίο είναι ένα ιστορικό δοκίμιο, είναι όμως και μία αρχαιολογική σπουδή και μία τοπογραφική μελέτη, αλλά κυρίως είναι μία προσωπική, περιηγητική μαρτυρία του συγγραφέα στην Τροία και την Τρωάδα. Το ταξιδιωτικό βιβλίο, όπως το ονομάζει, προλογίζοντας ο συγγραφέας, λειτουργεί ως μία μηχανή του χρόνου, η οποία προσκαλεί τους αναγνώστες να επιβιβαστούν και να μεταφερθούν τρεις χιλιετίες πριν, στη Μεσόγειο των ομηρικών χρόνων, στις απαρχές της ελληνικής λογοτεχνίας, της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Αρωγός σε αυτό το ταξίδι, οι χάρτες και το πλούσιο εικονογραφικό υλικό, καθώς και η αντιπαραβολή των ομηρικών τοπωνυμίων με συγκεκριμένες τοποθεσίες του σύγχρονου κόσμου. Στην προσπάθεια του συγγραφέα να ξεδιαλύνει την αχλή του μύθου, να βρει και να ενώσει τα χαμένα κομμάτια της ελληνικής ιστορίας από την Εποχή του Χαλκού, ο αναγνώστης μαγνητίζεται από τις αναφορές περί Τρωικού Κύκλου, των τεσσάρων επών που εξιστορούν τα γεγονότα πριν από την ομηρική Ιλιάδα και Οδύσσεια, όπως και των μετα-ομηρικών ποιημάτων.
Με παραθέματα από τον Ησίοδο, την Ιλιάδα, την Οδύσσεια, τον Ηρόδοτο, τον Θουκυδίδη, αλλά και σύγχρονους ιστορικούς σε γόνιμο συνδυασμό με τις εξελίξεις της αρχαιολογικής σκαπάνης του Σλήμαν, του Ντέρπφελτ και του Μπλέγκεν ο αναγνώστης ανακαλύπτει την Τροία του Freely. Ομηρική Τροία, «Καμένη» Πόλη, «Λυδική» Πόλη, ελληνιστικό Ίλιο, γεννήτρια της Ρώμης, ρωμαϊκό Νόβουμ Ίλιουμ, παλιός σκανδιναβικός μύθος, όπως κι αν αποκαλέστηκε, δεν έπαψε να αποτελεί τόπο προσκυνήματος των κατοίκων της, των κατακτητών της, των ιστορικών και των αρχαιολόγων και φυσικά του συγγραφέα. Με περισσό πάθος, ο Freely ξεναγεί τον αναγνώστη στις εννέα Τροίες που οικοδομήθηκαν η μία πάνω στα ερείπια της προηγούμενης, από την Τροία Ι, 5.000 χρόνια πριν, στην Τροία ΙΧ, του Ιουστινιανού.
«Κάθε χρόνο ο Οδυσσέας αναδημιουργείται σε κάποιο βιβλίο, θεατρικό έργο, ταινία, πίνακα ή γλυπτό, όχι σαν απλή μορφή της αρχαιότητας αλλά σαν σύγχρονη προσωπικότητα. Πράγματι η αναζήτηση του Οδυσσέα είναι ουσιαστικά μια αναζήτηση για τη βαθύτερη κατανόηση του αιώνια ταξιδιάρικου ακατάβλητου ανθρώπινου πνεύματος. Δεν θα τελειώσει ποτέ εφόσον υπάρχουν συγγραφείς, καλλιτέχνες και στοχαστές που συμμερίζονται τον στόχο του Οδυσσέα του Τένισον: “Να πασχίζεις, να αναζητάς, να βρίσκεις και να μην υποκύπτεις”» (σελ. 393).
Stanford, W.B. & J. V. Luce, The Quest for Ulysses
