Μια βαθιά ιστορική προσέγγιση των αιτιών του Πελοποννησιακού πολέμου

O Geoffrey Ernest Maurice de Ste Croix (10 Φεβρουαρίου 1910- 5 Φεβρουαρίου 2000) ήταν ένας Βρετανός ιστορικός που ειδικεύτηκε στη μελέτη της κλασικής εποχής από μια καθαρά ιστορική πλευρά βασιζόμενος σε αξιόπιστες πηγές, όπως είναι ο Θουκυδίδης. Τα δύο βιβλία για τα οποία έγινε διάσημος είναι: ”Τα αίτια του Πελοποννησιακού πολέμου” (1972) και ” Η Ταξική διαμάχη στον αρχαίο ελληνικό κόσμο από την αρχαϊκή εποχή ως τις αραβικές κατακτήσεις ” (1982). Το συγγραφικό του έργο δεν απευθύνεται μόνο σε επαγγελματίες ιστορικούς και μελετητές των κλασικών σπουδών, όπως έλεγε ο ίδιος, αλλά επίσης στον αναγνώστη φοιτητή και στον ”αναγνώστη εν γένει”. Υπήρξε καθηγητής στο New College και στους πρώην φοιτητές του περιλαμβάνεται εξαιρετικά μεγάλος αριθμός διακεκριμένων ιστορικών της αρχαιότητας και αρχαιολόγων.

Στο βιβλίο του ”Τα αίτια του Πελοποννησιακού πολέμου” εξετάζει προσεκτικά το ιστορικό έργο του Θουκυδίδη και τις μεθόδους που χρησιμοποιεί. Προσπαθεί να ερευνήσει τις ακριβείς πληροφορίες που περιέχονται στο έργο του και που έχουν παρερμηνευθεί από διάφορους ιστορικούς. Ξεκινά με μια εισαγωγή όπου παραθέτει τις απόψεις του για τους ιστορικούς της εποχής του, για τον Θουκυδίδη και για το ρόλο της Αθήνας στον πόλεμο. Έπειτα μας παραθέτει πώς ο ίδιος νομίζει ότι κρίνει ο Θουκυδίδης τις αιτίες του πολέμου. Συνεχίζει με τη γενικότερη στάση που κράτησε η Αθήνα και η Σπάρτη το 432-1 π.Χ.. Πριν αρχίσει αυτή την εξέταση, αναλύει την εξωτερική πολιτική της Σπάρτης και πώς διαμορφωνόταν. Η Σπάρτη ήταν το πιο συντηρητικό από τα ελληνικά κράτη και η πολιτική της ήταν άμεσα εξαρτώμενη από την ύπαρξη των ειλώτων. Γίνεται αναλυτική αναφορά στις πόλεις που αποτελούσαν την Πελοποννησιακή συμμαχία και στις μεταξύ τους σχέσεις. Συνεχίζει αναλύοντας διεξοδικά τις σχέσεις της Σπάρτης με την Αθήνα, τη σχέση της Κορίνθου με την Αθήνα, καθώς η αποτυχία να κατανοηθεί η πολιτική της Κορίνθου γεννά παρανοήσεις για τις αιτίες του Πελοποννησιακού πολέμου. Το τελευταίο κεφάλαιο αναφέρεται στα Μεγαρικά Ψηφίσματα. Πριν από το ξέσπασμα του Πελοποννησιακού πολέμου υπήρχαν πάνω από ένα αθηναϊκά ψηφίσματα σχετικά με τα Μέγαρα, αλλά ένα απ΄όλα, το πολύ γνωστό ”Ψήφισμα αποκλεισμού”, είναι το πιο σημαντικό.

Ο Croix δεν αποδέχεται στο βιβλίο του την άποψη ότι η Αθήνα ήταν η επιτιθέμενη δύναμη στον Πελοποννησιακό πόλεμο και ότι αυτή επέβαλε τον πόλεμο στην απρόθυμη Σπάρτη. Αυτή η άποψη στηρίζεται σε μια σειρά από παρανοήσεις. Οι Σπαρτιάτες ήταν αυτοί που καταπάτησαν τις τριαντάχρονες σπονδές και κατέφυγαν στον πόλεμο, καθώς η ιμπεριαλιστική δημοκρατία της Αθήνας προκαλούσε φόβο σε όλες τις ελληνικές πόλεις και ιδίως στη Σπάρτη. Θεωρεί ότι ο Α’ Πελοποννησιακός πόλεμος ξεκίνησε το 460 π.Χ.. Μεσολάβησαν οι τριακονταετείς σπονδές μέχρι το 432 π.Χ., όταν η Σπάρτη πιέστηκε από την Κόρινθο να δράσει εναντίον της ιμπεριαλιστικής δύναμης της Αθήνας.

Το βιβλίο του Croix είναι μια επιστημονική μελέτη των αιτιών του Πελοποννησιακού πολέμου στηριζόμενη κατά βάση στο ιστορικό έργο του Θουκυδίδη. Σκοπός του δεν ήταν να δώσει μια πλήρη περιγραφή όλων των γεγονότων που οδήγησαν στον πόλεμο, αλλά να επικεντρωθεί σε κάποιες παρανοήσεις στις οποίες υπέπεσαν κάποιοι ιστορικοί. Δεν κυριαρχεί η αφήγηση, αλλά η εξονυχιστική φιλολογική ανάλυση των χωρίων κλασικών και συγχρόνων ιστορικών. Η κατατοπιστική εισαγωγή, τα παραρτήματα, η βιβλιογραφία, οι σημειώσεις του μεταφραστή και το ευρετήριο όρων που κοσμούν το βιβλίο, καθώς επίσης και οι ακριβείς παραπομπές σε χωρία ιστορικών, προσδίδουν στο βιβλίο αξιοπιστία, κύρος και επιβεβαιώνουν την ευρεία επιστημοσύνη του.