Σε συνεργασία με τον Μάκη Προβατά

Επειδή η σύγχρονη Φυσική θα είναι ίσως η Θεολογία τού μέλλοντος, διάβασα με προσοχή αυτή την προσεγμένη ούτως ή άλλως αυτό-βιογραφία, όπου εκτίθεται με επιμέλεια και περισσή φροντίδα από αμφότερους τους συν-συγγραφείς όχι μόνον ο βίος και η πολιτεία του μεγάλου επιστήμονος, ακαδημαϊκού και βραβευμένου πνευματικού ανθρώπου, αλλά κι αυτή ταύτη η κοσμοθεωρία του, στον βαθμό που είναι αυτή δυνατόν να χωρέσει σε διακόσιες πενήντα πέντε σελίδες ενός τυπωμένου πονήματος. Ξέρετε, μετά την ανακάλυψη της σχετικότητας του χωροχρόνου και δεδομένου ότι ζούμε όλοι σε διάφορα φευγαλέα κι αστάθμητα «τώρα» Υλο-ενέργειας, η προσπάθειά μας να μιλήσουμε για τον εαυτό μας στο «χθες» αγγίζει τα όρια της διαθήκης και ενέχει το σπέρμα τού ισολογισμού.

Με ποιητικές και φιλοσοφικές παραπομπές από τα λεγόμενα (και γραφόμενα) μερικών από τα μεγαλύτερα πνεύματα που σφράγισαν τον Δυτικό Πολιτισμό, αλλά και με συναίσθημα στο λεπτό όριο μεταξύ μελοδραματισμού κι αποδομήσεως κάθε έννοιας μεγαλείου του «εγώ», ο αυτοθαυμασμός δεν έχει καμία θέση σε αυτό το γλαφυρό αφήγημα. Είναι τόσο ενδιαφέρον, τόσο γραμμένο με τις επιταγές της αμερικάνικης κι αγγλοσαξονικής σύγχρονης μυθοπλασίας, που θα μπορούσε να μεταφερθεί στον κινηματογράφο (ή και στο θέατρο) σε ένα εκπληκτικό one-man show. Γιατί αυτό που δεν είναι ο σύγχρονος Έλληνας (ειδικά στα χρόνια της Κρίσης) είναι και παραείναι ο Νανόπουλος: τελειο-θήρας (για να μην πω το αρνητικώς φορτισμένο τελειο-μανής). Επαγγελματίας σε όλα του, σε μεγάλο βαθμό «επιτυχημένος» – όχι μόνον με την εξωτερική έννοια του καταξιωμένου, αλλά με την εσωτερική έννοια του πλήρους, που δέχεται τη σιωπή και τον θάνατο μόνον ως αντίστιξη του Λόγου και της Ζωής.

Ένας κάποιος εστετισμός και μια αριστοκρατική άποψη της ζωής διακρίνεται στο σαφές ως προς τις προθέσεις του παράθεμα, καθώς και στο σχόλιο που ακολουθεί από τον μεγάλο, τον σημαντικό Φυσικό: «”Η δημιουργία ενός λαού είναι το τέχνασμα της φύσης για να βγουν μέσα από αυτόν έξι ή επτά πολύ σημαντικοί άνθρωποι, και ύστερα να τους ξεπεράσει και αυτούς ώστε να συνεχιστεί η ζωή”, έγραφε ο Νίτσε στο “Πέρα από το Καλό και το Κακό”. Η Ελλάδα όμως, ως τόπος, φαίνεται ότι είχε πάντα μια ιδιαίτερη δική της μαγεία, αφού από συνεχόμενες πολύ αρνητικές κοινωνικές συνθήκες ξεπηδούσαν διαρκώς πολύ σημαντικοί άνθρωποι. Στον 20ό αιώνα ο Καζαντζάκης, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Χατζηδάκις, ο Θεοδωράκης, η Κάλλας, ο Τσαρούχης. Ο μεγάλος δάσκαλος Κάρολος Κουν, που ήρθε από την Προύσα και δημιούργησε το Θέατρο Τέχνης σε πολύ δύσκολους καιρούς» (σελ. 64). Να λοιπόν που οι καιροί ήταν και θα είναι πάντα δύσκολοι. Κι αυτό δεν αποτελεί ικανοποιητική δικαιολογία για καμία ολιγωρία ή αδράνεια. Η εντροπία του συστήματος αυξάνεται, παρεκτός κι αν κάποιοι γενναίοι εργασθούν ηρωικά θυσιάζοντας κάτι από την ούτως ή άλλως σύντομη «ζωή» τους (που μερικοί θα ήθελαν να την αντιμετωπίσουν και ως «ζωούλα» τους – όχι όμως κι ο μαχητικός πνευματικός άνθρωπος Δημήτρης Νανόπουλος).

Πλήρης γνωμικών αυτός ο τόμος, σα να προσπαθεί ο καλός επιστήμων να διδάξει με τη βοήθεια του Γουτεμβέργιου και της Τεχνολογίας γενικότερα τις γενιές που θα έλθουν και δεν θα έχουν τη χαρά και την τιμή της διά ζώσης επικοινωνίας μαζί του.

«Όταν ακολουθείς τη μοίρα σου, τίποτα άλλο δεν έχει σημασία. Είναι σαν να ζεις σε ένα διαρκές όνειρο που μόνο ο ύπνος επιτρέπεις να το διακόπτει» (σελ. 82). Εδώ διαφαίνεται η αφομοιωμένη αναγεννησιακή άποψη ότι «η ζωή είναι ένα όνειρο», κάτι που ενστερνίζεται κι ο συγγραφέας των σαιξπηρικών έργων. Η κβαντική αβεβαιότητα των παράλληλων συμπάντων και του πολυδιαστασιακού εαυτού βρίσκει εδώ την εφαρμογή της σε ένα από καρδιάς αφήγημα για την περιπέτεια μιας ζωής με αίσια έκβαση και δοξασμένο (ελπίζουμε) τέλος.

Εύχομαι ο Δημήτρης Νανόπουλος να είναι ο τρίτος νεοέλληνας που θα παραλάβει το Βραβείο Νόμπελ σε επίσημη τελετή. Όχι μόνον γιατί είναι Έλληνας, αλλά γιατί είναι Άνθρωπος, αντιδογματικός, αποφασιστικός, δραστήριος και δημοκράτης.

Όλα τα άλλα ας τα αφήσουμε στην Τύχη και στην Ανάγκη, στην Αδράστεια και στη Νέμεση, στον Αρχιτέκτονα και στον Χαλαστή, στον Θεό και στη Μοίρα. Ξέρουν να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους από εμάς «τα βιαστικά κι άπειρα όντα της στιγμής», όπως μας χαρακτήρισε ο Μεγάλος Αλεξανδρινός Καβάφης σε μία έκλαμψη ιδιοφυούς συλλήψεως του Ανεκλάλητου στο Σπήλαιο-Μήτρα των Ιδεών, εκεί που κάθε σοβαρός εγκέφαλος καταφεύγει για να εμπνευσθεί όταν η τύρβη του βίου τον βαραίνει.

Διά της ηπίας, λελογισμένης, συγκρατημένης κι ελεγχομένης εκ-στάσεως ο Δημήτρης Νανόπουλος μάς ξεναγεί στα μυστήρια του Κόσμου. Και το επιτυγχάνει.

Ας του ευχηθούμε να μας τιμήσει διεθνώς μέχρι τα ύπατα κλιμάκια της Ενδοξότητος που του αρμόζει.