Ένας ιδιωτικός ντεντέκτιβ παρατηρητής της κοινωνίας

Είναι περίπλοκο το να κατατάξει κάποιος τα μυθιστορήματα του Στόλεσεν: έχουν πρωταγωνιστή έναν ιδιωτικό ντεντέκτιβ, τον Βαργκ Βέουμ, άρα ανήκουν στην αστυνομική λογοτεχνία, η θεματολογία τους, όμως, ξεφεύγει από τα στενά όρια ενός αστυνομικού μυθιστορήματος και κινείται προς κοινωνικά ζητήματα, ενώ παρουσιάζει μια μάλλον ζοφερή εικόνα της Νορβηγίας.

Ο Βαργκ Βέουμ αναπτύσσει φιλία με έναν πρώην αστυνομικό και αντιστασιακό, τον Χιάλμαρ Νύμαρκ, ο οποίος έχει μια εμμονή με δυο περιστατικά του παρελθόντος που ποτέ δεν αποκαλύφθηκε ποιος τα προκάλεσε. Το πρώτο περιστατικό αφορά έναν δολοφόνο και προδότη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου με το παρατσούκλι «Ποντικοφάρμακο». Αν και ευθυνόταν για αρκετούς θανάτους, ποτέ δεν αποδείχτηκε ποιος ήταν. Το δεύτερο συμβάν εκτυλίχτηκε κάποια χρόνια αργότερα, όταν σε ένα εργοστάσιο χρωμάτων ξέσπασε πυρκαγιά με αποτέλεσμα να καούν δεκαπέντε άνθρωποι. Τα αίτια της πυρκαγιάς έμειναν αδιευκρίνιστα, ενώ ο ιδιοκτήτης του εργοστασίου παρέμεινε ατιμώρητος. Ο Νύμαρκ είναι τόσο παθιασμένος με τις υποθέσεις που έχει συγκεντρώσει αρκετό υλικό. Ο ξαφνικός του θάνατος, που στα μάτια του Βέουμ φαίνεται δολοφονία, και η εξαφάνιση του υλικού αρχίζουν να βάζουν σε υποψίες τον ντεντέκτιβ, ο οποίος για να λύσει το γρίφο των εγκλημάτων του παρελθόντος πρέπει να βρει το δολοφόνο του φίλου του.

Η ιστορία αναπτύσσεται μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση του Βαργκ, ενός ντεντέκτιβ που αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες και οι περισσότερες υποθέσεις που αναλαμβάνει δεν καλύπτουν τις οικονομικές του ανάγκες, αλλά προκύπτουν εξαιτίας του καλόψυχου χαρακτήρα του. Η συγκεκριμένη ιστορία ενώνει το σκοτεινό παρελθόν της νορβηγικής κοινωνίας με το δύσκολο παρόν της. Οι υποστηρικτές του ναζισμού του παρελθόντος έχουν χαθεί, αλλά καινούργια φιλοναζιστικά κινήματα ξεφυτρώνουν. Η ατιμωρησία των πλουσίων του παρελθόντος σημαδεύει τη ζωή των ατόμων ακόμα και στο παρόν του βιβλίου. Ο Βαργκ συνειδητοποιεί ότι ελάχιστοι είναι αυτοί που ενδιαφέρονται για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στο παρελθόν μεν, αλλά ακόμα βασανίζουν κάποιους. Και αυτοί οι λίγοι που ενδιαφέρονται είναι τα επόμενα πτώματα που σκορπίζονται στην πορεία του Βαργκ προς τη λύση των αινιγμάτων/εγκλημάτων που οδήγησαν στο θάνατο του Χιάλμαρ.

Το έγκλημα έχει πολλές μορφές, φαίνεται να λέει ο Στόλεσεν. Μπορεί να είναι το έργο ενός παρανοϊκού, ενός απελπισμένου ή μιας ολόκληρης κοινωνίας που, ακόμα κι αν δεν το διαπράττει η ίδια, το υποθάλπει, το καλύπτει και, κυρίως, το ανέχεται. Ο Βαργκ Βέουμ είναι ο ντεντέκτιβ που με τις ευαίσθητες κεραίες του εντοπίζει την αδικία και, παρόλο που ξέρει ότι δεν μπορεί να την εξαλείψει, προσπαθεί τουλάχιστον να την παραθέσει στα μάτια του κόσμου προς κρίσιν.