Ντοκιμαντέρ στο χαρτί

Ολόκληρη η ζωή των κατοίκων του νησιού Ναντάκετ της Μασαχουσέτης, από την πρώτη εγκατάσταση των Άγγλων αποίκων τον 17ο αι. εκεί, περιστρέφεται γύρω από τη φαλαινοθηρία. Αυτή πλέον είναι ο μοναδικός πόρος διαβίωσής τους. Η κοινωνία του απομακρυσμένου αυτού μικρού νησιού είναι δομημένη βάσει των πολύχρονων ταξιδιών των αντρών στις θάλασσες για να κυνηγήσουν φάλαινες-φυσητήρες.

Με ένα τέτοιο background, το καλοκαίρι του 1819 το φαλαινοθηρικό «Έσσεξ» ξεκινάει ένα ακόμα ταξίδι του. Δεκαπέντε μήνες αργότερα το πλοίο εμβολίζεται από μια εξαγριωμένη φάλαινα-φυσητήρα και βυθίζεται κάπου στη μέση του Νότιου Ειρηνικού. Οι είκοσι άντρες του πληρώματος μπαίνουν σε τρεις βάρκες και ξεκινούν για τη Νότια Αμερική. Έπειτα από μια οδύσσεια τριών μηνών στον απέραντο ωκεανό, οκτώ μόνο παραμένουν ζωντανοί και κατορθώνουν να σωθούν.

Το βιβλίο «Στην καρδιά της θάλασσας» δεν είναι μυθιστόρημα. Τίποτα από όσα παρουσιάζονται μέσα σε αυτό δεν είναι μυθοπλασία. Ο συγγραφέας του, Ναθάνιελ Φίλμπρικ, στηριζόμενος σε γραπτές μαρτυρίες επιζώντων και ιστορικών της εποχής, αποσπάσματα των οποίων παραθέτει αυτούσια και τα συγκρίνει μεταξύ τους, αλλά αφού μελέτησε και ο ίδιος διεξοδικά, δίνει μια σφαιρική και ολοκληρωμένη εικόνα της τραγωδίας, του νησιού Ναντάρετ, της κοινωνίας και των δραστηριοτήτων του, και μιλάει διεξοδικά και επιστημονικά τεκμηριωμένα για την παράδοση της φαλαινοθηρίας και τα μυστικά του επαγγέλματος. Αντικειμενικά, χωρίς να παίρνει θέση ή να εμπλέκεται συναισθηματικά, αφηγείται τα γεγονότα με σχεδόν «ψυχρό» τρόπο.

Το βιβλίο ακολουθεί τη μορφή ενός ντοκιμαντέρ και η αφήγηση, με σκηνές και στιγμιότυπα τόσο ζωντανά, είναι άκρως κινηματογραφική. Γεγονότα, επιστημονική τεκμηρίωση και πλήθος πληροφοριών εναλλάσσονται αρμονικά και ανεβάζουν την αδρεναλίνη στα ύψη. Αγωνία, τρόμος, περιπέτεια. Και τώρα;

Ο αναγνώστης παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα, λεπτό προς λεπτό, όλα όσα τραγικά και απίστευτα συμβαίνουν –το ταξίδι στον ωκεανό, το κυνήγι των φαλαινών και την απόκτηση του τόσο πολύτιμου λαδιού, το μοιραίο χτύπημα του πλοίου από τον θυμωμένο φυσητήρα, το δύσκολο ταξίδι επιστροφής των ναυαγών, τον αγώνα επιβίωσής τους– και αδυνατεί να διακόψει την ανάγνωση.

Απίστευτα καλογραμμένο, με προσεγμένη μετάφραση, η έκδοση περιλαμβάνει και σκίτσα, χάρτες και φωτογραφίες. Τα σκίτσα δίνουν σάρκα και οστά στο φαλαινοθηρικό και ξεναγούν τους αναγνώστες σε αυτό, ενημερώνοντάς τους για τα ονόματα των πανιών του και τις ονομασίες των μερών του. Οι χάρτες βοηθούν στο ακριβές «φανταστικό» ταξίδι του αναγνώστη και το πλούσιο φωτογραφικό υλικό υπενθυμίζει ότι ό,τι διαβάζει –οι τοποθεσίες, τα πρόσωπα, το ταξίδι– είναι πέρα για πέρα αληθινό, όσο απίστευτο κι αν φαντάζει αυτό.

Εξάλλου δεν είναι καθόλου τυχαίο που η τραγωδία του «Έσσεξ» και ο αγώνας για επιβίωση του πληρώματος αποτέλεσαν για τον Χέρμαν Μέλβιλ την έμπνευση για το αριστούργημά του, «Μόμπι Ντικ».

Ορόσημο στη θαλασσινή λογοτεχνία, το «Στην καρδιά της θάλασσας», όπως ήταν αναμενόμενο, γυρίστηκε ταινία και αναμένεται να προβληθεί στις ελληνικές αίθουσες στις 31 Δεκεμβρίου 2015 από την Tanweer.