O Zαν Ζιρωντού (1882-1944) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς Γάλλους δραματουργούς του Μεσοπολέμου και  όχι μόνο. Είχε δηλαδή και άλλες ιδιότητες: ήταν και μυθιστοριογράφος και δοκιμιογράφος, αλλά και διπλωμάτης. Αναφέρουμε ενδεικτικά δύο μυθιστορήματά του και  πέντε θεατρικά του έργα. Μυθιστορήματα: «Σίμων ο Περιπαθής», 1918 και «Η Σουζάνα και ο Ειρηνικός», 1921. Θεατρικά έργα: «Ο πόλεμος της Τροίας δεν θα γίνει», 1935, «Ηλέκτρα», 1937, «Οντίν», 1939, «Σόδομα και Γόμορρα», 1943, η «προφητική» του κωμωδία «Η τρελή του Σαγιό», 1945, την οποία έχει γνωρίσει και το ελληνικό κοινό.

Η γνωριμία του με τον θεατράνθρωπο Λουί Ζουβέ τον επηρέασε σημαντικά  σε σχέση με τη θεατρική του ενασχόληση.

Στα ελληνικά έχουν εκδοθεί τα εξής έργα του: Το 2009, «Siegfried » από τις εκδόσεις Παπαϊωάννου και «Ο πόλεμος της Τροίας δεν θα γίνει» από τις εκδόσεις Δωδώνη. Το 2016 το έργο του «Ηλέκτρα» (εκδ. Βουνουδάκη Θεανώ Δ.), το 2018 «Η γοητεία της αποτυχίας» από τη «University Studio Press». Ακόμα, το 2018, για πρώτη φορά στα ελληνικά, το έργο του «Σόδομα και Γόμορρα» από τις εκδόσεις Βακχικόν σε δυνατή, φροντισμένη μετάφραση από το πρωτότυπο  του Νεκτάριου-Γεώργιου Κωνσταντινίδη.

Με αυτό το βιβλίο του θα ασχοληθούμε τώρα, με ένα κείμενο πρωτοποριακό, με φιλοσοφική υφή και πνευματικότητα, αλλά και ένα βιβλίο που εκφράζει τη γνήσια υπαρξιακή αγωνία. Κομψότητα ύφους και ποιητική φαντασία, στοιχεία που χαρακτηρίζουν το σύνολο του έργου του. Αποδόμηση της πραγματικότητας, αλλά και διερεύνηση της αλήθειας και των πολλαπλών εκδοχών της. Ο σαρκασμός αναμειγνύεται με την ειρωνεία. Αλλά κυρίως το τραγικό αναμειγνύεται με το ανάλαφρο και δημιουργεί μια διφορούμενη αίσθηση των πραγμάτων. Ανατροπή είναι η λέξη για τον Ζιρωντού, διαρκής και στοχευμένη, καθώς και μία αίσθηση του Ανοίκειου.

Τα «Σόδομα και Γόμορρα» άρχισαν να γράφονται το 1939. Ολοκληρώθηκαν τον χειμώνα του 1941 με 1942 και κυκλοφόρησαν το 1943, μέσα στη γερμανική κατοχή. Οπότε είναι λογικό να συναντά κανείς μια ζοφερή διάθεση, μια απαισιοδοξία, κάποια αρνητικότητα. Σκοτεινές σκέψεις για τον άνθρωπο και το ποιόν του, αλλά και για την πορεία του στον κόσμο. Εδώ ο Άγγελος από τον Ουρανό πρωταγωνιστεί και έρχεται να δει, να παρατηρήσει, να κρίνει, να κατακρίνει. Αλλά και να προειδοποιήσει: μόνο ένα ζευγάρι που αγαπιέται αληθινά είναι ικανό να σώσει τον κόσμο από τον όλεθρο της καταστροφής. Είναι όμως εφικτή η τέλεια ένωση του ζευγαριού; Μάλλον όχι!

H τιμωρία της φωτιάς και του θανάτου, το μίσος του θεού κρέμονται πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων. Το γεγονός ότι δεν μπορούν τέλεια να συνυπάρξουν και να ενωθούν ο άντρας και η γυναίκα θα σημάνει τη συντέλεια του κόσμου! Απολαύσεις, αναμνήσεις κι αντικείμενα αποκτούν αρσενική ή θηλυκή υπόσταση και δεν υπάρχουν πια κοινές απολαύσεις, κοινή μνήμη, κοινά άνθη. Το κακό αποκτά αρσενική ή θηλυκή υπόσταση. Κομβικό είναι αυτό το σημείο του διαλόγου ανάμεσα στον κηπουρό και τον αρχάγγελο:

«KHΠΟΥΡΟΣ: Είναι καλοί και γενναιόδωροι. Να μην τους πούμε ότι με την ένωσή  τους θα αποφευχθεί η καταστροφή και ο θάνατος;

AΡΧΑΓΓΕΛΟΣ: Όχι. Υπεράνω όλων είναι η απαίτηση του Θεού. Δεν απαιτεί τη θυσία του ζευγαριού, απαιτεί την ευτυχία του ζευγαριού…

ΚΗΠΟΥΡΟΣ :Η θυσία μπορεί να τους ξαναδώσει την ευτυχία.»

(σελ.23)

 H Λία κάνει επικίνδυνες παρατηρήσεις για τις σχέσεις των δύο φύλων. Τα λόγια της σαν τσεκούρια πέφτουν, τίποτα δεν ωραιοποιεί. Λέει: «Οι άντρες είναι δειλοί  από αδιαφορία ή από σθένος» (σελ.38). Και στην επόμενη σελίδα: «Έτσι είναι πάντα οι  άντρες. Κάθε μέρα οράματα, εξηγήσεις, αποφάσεις». Η Ρουθ σημειώνει: «Έχουμε εξαπατηθεί. Στην καθεμιά έλαχε  ο κλήρος της άλλης. Αυτόν που ήθελες εσύ, τον έχω εγώ κι αντιστρόφως… Η ιστορία μας είναι για κλάματα…» (σελ .35).

Ανταγωνισμοί, αμοιβαίοι χαρακτηρισμοί, αγώνες δρόμου, ανισορροπίες στο ζύγισμα της αλήθειας και μπερδέματα για την ποιότητα των λεγομένων εκατέρωθεν. Αμφιλεγόμενες καταστάσεις, αμφιλεγόμενες σκέψεις και εκτιμήσεις. O Ιωάννης με τη σειρά του χαρακτηρίζει τις γυναίκες: «[…]Είναι ματαιόδοξες και απλοϊκές απέναντι στους αγώνες της καρδιάς. Είναι θορυβώδεις και εκρηκτικές, αλλά διακρίνουν και τον παραμικρότερο ήχο της σιωπής και το παραμικρότερο θρόισμα, τον παραμικρότερο παλμό του κόσμου. Είναι η προσωποποίηση της εγωπάθειας και της σάρκας, αλλά και το μέτρο της αθωότητας, η πυξίδα της αγνότητας. Φοβούνται, αλλά έχουν σθένος.[…]» (σελ.46-47). Όσο για τον Άγγελο, το ανθρώπινο ζεύγος είναι αυτό: «ο άντρας που είναι  σύζυγος όλων των γυναικών εκτός από τη δική του και η γυναίκα που είναι σύζυγος όλων των ανδρών εκτός από τον δικό της» (σελ.49).

Η Λία επιμένει με σκληρότητα στην επικείμενη φυγή της χωρίς αντικείμενα και χωρίς μνήμη. Αιρετική, σκληρή, αποστασιοποιημένη, στην καρδιά της δεν έχει θέση για ημίμετρα! Καυτηριάζει την ενίοτε στείρα ανταλλαγή μεταξύ γυναικών και αντρών! Ακόμα υποστηρίζει πως «οι άντρες δεν ζουν τα συναισθήματά τους. Τα μιμούνται και αυτό τους αρκεί».

Το έργο είναι ιδιαίτερα πρωτοποριακό για την εποχή του, με όχημα τη φαντασία, θίγει όμως ένα θέμα διαχρονικό, αφού η ποιότητα και η υφή των σχέσεων γυναικών-ανδρών επανεμφανίζεται ως φλέγον ζήτημα μέσα στους αιώνες και συνεχίζει να εμπνέει τους δημιουργούς.

Η δοκιμασία του θεού με τη διαμεσολάβηση του Άγγελου, τα δώρα του θεού, η οικειότητα  και η αφοσίωση, τα δύο δίδυμα σώματα που ενώθηκαν με τα δεσμά της σάρκας, είναι κάποια από τα σημεία προς συζήτηση και σχολιασμό. Όντως το ζευγάρι μεταμορφώνει  την έρημο σε όαση ή σε κήπο; Ποια η δύναμη και η δυναμική του; Είναι η σύμβαση ή η αλήθεια της ζωής; Πώς το κάθε μέλος του ζευγαριού μπορεί να έχει ό,τι θέλει; Ένα ζευγάρι μπορεί να τα βάλει με τη συντέλεια του κόσμου και να εξαγοράσει τη θεία χάρη;

Ποιητικός ουμανισμός, σπινθηροβόλο πνεύμα, ανθρωποκεντρικός Ζιρωντού με απολαυστικές  συνδέσεις  που αφορούν τον έρωτα!

Κλείνοντας  το σημείωμα αυτό να πούμε πως είναι σημαντική αυτή η όμορφη πρωτοβουλία να γνωρίσει το ελληνικό κοινό ένα τόσο σπουδαίο και διαχρονικό έργο, ενός δημιουργού με ελευθερία και πρωτοτυπία πνεύματος.