H «Σκακιστική νουβέλα» θα είναι το τελευταίο έργο του Στέφαν Τσβάιχ, που θα δημοσιευτεί μετά θάνατον από τον Σουηδό εκδότη του, γραμμένο στην Πετρούπολη της Βραζιλίας όπου είχε καταφύγει ο συγγραφέας για να βρεθεί μακριά από τον τρόμο του ναζισμού που έπληττε την Ευρώπη. Βαθύτατα ανθρωπιστής και ειρηνιστής ο ίδιος, σε αυτό το μικρό αριστούργημα θα αποτυπώσει θαυμάσια τις τελευταίες δημιουργικές του ανησυχίες.

Η ιστορία διαδραματίζεται πάνω σε ένα πλοίο, που κάνει τη διαδρομή από τη Νέα Υόρκη στο Μπουένος Άιρες, όπου ο αφηγητής μαθαίνει από ένα φίλο του ότι μαζί τους ταξιδεύει και ο περίφημος παγκόσμιος πρωταθλητής στο σκάκι Μίρκο Τσέντοβιτς. Όντας ένα αγράμματο χωριατόπαιδο από τη Σερβία, ο Τσέντοβιτς εμφάνισε μια σχεδόν φυσική ευφυΐα σε αυτό το παιχνίδι –το μόνο αντικείμενο στο οποίο φαίνεται να είναι ικανός–  κάτι που του έχει προσδώσει πλέον έναν αέρα υπεροψίας και ανωτερότητας. Ο αφηγητής μας θα νιώσει πολύ περίεργος για αυτό τον ιδιαίτερο ανθρώπινο τύπο, αυτό το είδος διανοητικής μονομανίας, και θα σκεφτεί να οργανώσει μια παρτίδα σκακιού στο σαλόνι του πλοίου για να τραβήξει την προσοχή του πρωταθλητή. Πάνω στο παιχνίδι όμως θα εμφανιστεί ένας ακόμη περίεργος σκακιστής, που θα προκαλέσει στα ίσα τις ικανότητες του Τσέντοβιτς.

Αυτός ο δεύτερος έμπειρος σκακιστής είναι κατά βάθος και ο πρωταγωνιστής της ιστορίας μας. Ο δρ. Μπ. είναι ένας Αυστριακός εξόριστος που τον έχει συνεπάρει το σκάκι, αφότου τον εξυπηρέτησε σαν διανοητικό καταφύγιο ενώ ήταν κρατούμενος από την Γκεστάπο. Φυλακισμένος σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, δεν είχε επαφή με κανέναν άλλο εκτός από τους ανακριτές του. Ολότελα απομονωμένος λοιπόν, με τις ημέρες του να περνούν μέσα στο απόλυτο κενό, θα κατορθώσει να επιβιώσει χάρη σε ένα βιβλιαράκι με παρτίδες σκάκι, στο οποίο μπορούσε τουλάχιστον να συγκεντρώσει τη σκέψη του, παίζοντας φανταστικές παρτίδες πάλι και πάλι με  αντίπαλο τον εαυτό του.

Αν και μόλις 120 σελίδες, η «Σκακιστική νουβέλα» αποτελεί ένα συναρπαστικό και πολυεπίπεδο ανάγνωσμα, που επιδεικνύει την ώριμη συγγραφική μαεστρία του Τσβάιχ. Με μία παιγνιώδη όσο και ουσιαστική αφήγηση, συνδυάζει την πολιτική αλληγορία με το ψυχογράφημα των χαρακτήρων. Τα θέματα του μονομανιακού πάθους και των μυστηρίων της ανθρώπινης φύσης ξεδιπλώνονται παράλληλα με μία σοφά εξελισσόμενη ψυχολογική προσέγγιση. Έτσι, σε μια διήγηση που κόβει την ανάσα, γίνεται αναφορά στις μεθόδους βασανιστηρίων του εθνικοσοσιαλισμού, ενώ έχουμε επίσης μια σύγκριση ανάμεσα σε δύο ανθρώπινους τύπους, ο ένας κλειστός και με αυτάρκεια στο παιχνίδι του, και ο άλλος που έζησε μια τρομερή δοκιμασία, στην οποία οφείλει την πνευματική του ιδιαιτερότητα αλλά και εξαιτίας της οποίας παραμένει υπερβολικά εύθραυστος.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στη συγκεκριμένη προσεγμένη σειρά των εκδόσεων Μίνωας, που μας ξανασυστήνει κλασικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.