Επιστροφή από τον κόσμο της ερήμου
Η συγγραφέας Μαριάννα Τσαντίλη γεννήθηκε στην Αθήνα και για είκοσι πέντε χρόνια έζησε στην Αμερική, στις αραβικές χώρες και στο Λονδίνο. Από τον γάμο της με Άραβα απέκτησε μια κόρη.
Η ζωή της παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με αυτή της ηρωίδας της στο πρώτο της μυθιστόρημα «Σαν ψίθυρος στην έρημο». Κατά πάσα πιθανότητα μέσα του κρύβονται προσωπικές εμπειρίες, αλλά όταν η πραγματικότητα μπλέκεται με τη φαντασία, το αποτέλεσμα συνήθως ξεπερνάει κάθε πτυχή αληθινού και η μυθοπλασία υπερτερεί.
Η Μαργαρίτα, η ηρωίδα του εν λόγω βιβλίου, γεννήθηκε στην Ελλάδα, έφυγε για σπουδές στην Αμερική –περισσότερο για να τη ξεφορτωθεί η μητέρα της– και εκεί γνώρισε έναν Άραβα φοιτητή, τον οποίο και παντρεύτηκε για να απαλλαχτεί και να απομακρυνθεί από την καταπιεστική μητέρα της.
Ο γάμος γίνεται στη Δαμασκό και έπειτα η κοπέλα ακολουθεί τον άντρα της στην πατρίδα του, κάπου στη Μέση Ανατολή. Με το που πατάει εκεί η Μαργαρίτα έρχεται αντιμέτωπη με έναν τελείως άγνωστο πολιτισμό, με τελείως διαφορετική κουλτούρα, με δικά του ήθη, έθιμα, παραδόσεις και συνήθειες, που είναι πλέον υποχρεωμένη να ακολουθεί πιστά και ευλαβικά, ενώ ο σύζυγός της αποκαλύπτει τον πραγματικό, βίαιο, εκδικητικό και τσιγκούνη εαυτό του. Ο οικογενειακός περίγυρος κάνει υπομονή και δείχνει μια σχετική ανοχή –παρά την αδιακρισία του– στα «λάθη» της. Ο άντρας της όμως δε διαθέτει τέτοια. Η κοπέλα ασφυκτιά, η ζωή της μετατρέπεται σε κόλαση, αλλά δεν τολμάει να εναντιωθεί γνωρίζοντας πολύ καλά πως το αποτέλεσμα θα είναι απειλές και βιαιοπραγίες εναντίον της. Σταδιακά μαθαίνει να υποχωρεί και να σιωπά.
Η δουλειά της στην ελληνική πρεσβεία, η απόκτηση της μοναχοκόρης της, αλλά και ένας άλλος άντρας, ο Σάμπιλ –ο μοναδικός που τη νοιάζεται και είναι δίπλα της στις δύσκολες στιγμές–, της δίνουν κάποια παρηγοριά και γεμίζουν με φως τη ζωή της. Όταν η Σάρρα, η κόρη της, εξαφανίζεται, η Μαργαρίτα αποφασίζει να κάνει την επανάστασή της, να απαλλαχτεί από τα «δεσμά» της οικογενειακής ζωής και να διεκδικήσει το παιδί της με κάθε τρόπο και μέσο.
Θα περάσει διά πυρός και σιδήρου, θα απογοητευθεί, θα πικραθεί, αλλά δε θα το βάλει κάτω. Θα παλέψει μέχρι εσχάτων διακινδυνεύοντας μέχρι και τη ζωή της. Στο τέλος, εκείνη, η «ξένη», θα νικήσει, παίρνοντας διαζύγιο, από έναν Άραβα σε αραβικό δικαστήριο με τον ισλαμικό νόμο να την υποστηρίζει.
Με δύο παράλληλες αφηγήσεις η Μαριάννα Τσαντίλη διατρέχει όλη την περίοδο κατά την οποία η Μαργαρίτα βρίσκεται στη Μέση Ανατολή. Η ηρωίδα της μιλώντας σε πρώτο πρόσωπο παραθέτει προσωπικές εντυπώσεις, σκέψεις και συναισθήματα που γεννιούνται από τη συναναστροφή της με τους ντόπιους και από τα υπέροχα τοπία γύρω της. Επίσης αποκαλύπτει τον τρόπο θέασης και αντιμετώπισης της νέας κατάστασης με την οποία έχει έρθει αντιμέτωπη. Παράλληλα κάποιος εξωτερικός αφηγητής, σαν απλός παρατηρητής και μη μετέχοντας καθόλου στα δρώμενα, εξιστορεί σε τρίτο πρόσωπο όσα βλέπει. Τη Μαργαρίτα και τον άντρα της, τη ζωή τους ως ζευγάρι, την κόρη τους, τις συναναστροφές τους με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, τη δουλειά στην πρεσβεία. Επίσης μέσω περιγραφών, μπροστά στα μάτια του αναγνώστη ξεδιπλώνεται και ζωντανεύει μια υπέροχη και πανέμορφη πόλη της Μέσης Ανατολής. Η ίδια η πόλη και οι δρόμοι της, τα κτίρια, τα καταστήματα, η έρημος και η θάλασσα που την περιβάλλουν, οι απότομες εναλλαγές του καιρού.
Η συγγραφέας μέσω μιας σφιχτοδεμένης αφήγησης βρίσκει την ευκαιρία να παρουσιάσει την Ιστορία της χώρας και τη δομή της αραβικής κοινωνίας –μέσω απλών καθημερινών περιστατικών αντιλαμβανόμαστε τις πολιτισμικές διαφορές– με τους αυστηρούς και «αλλόκοτους» κανόνες της και την επίδραση που έχει σ’ αυτήν η θρησκεία και ο Μωάμεθ. Ταυτόχρονα φαίνεται και η ανοχή που δείχνουν κάποιοι Άραβες απέναντι στα «θέλω» μιας «ξένης» καθώς και η καταπίεση των γυναικών, που συνειδητοποιούν και κατανοούν την τρέλα μέσα στην όποια ζουν, αλλά είναι αναγκασμένες να υπακούουν και να συμβιβάζονται.
Το «Σαν ψίθυρος στην έρημο» αποτελεί ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, μια αντικειμενική παρουσίαση του κόσμου των αραβικών χωρών καθώς και των ανυπέρβλητων δυσκολιών που αντιμετωπίζει κάποιος δυτικός, ιδιαίτερα αν είναι γυναίκα, που μένει μόνιμα εκεί.
