Μαθήματα ανθρωπιάς απέναντι στην κοινωνική υποκρισία

Η βικτωριανή Αγγλία έδωσε πολύ σημαντικούς συγγραφείς στην παγκόσμια πεζογραφία: Ντίκενς, Μέρεντιθ, αδελφές Μπροντέ, Τζορτζ Έλιοτ. Σε αυτή τη λίστα οφείλουμε να προσθέσουμε την Ελίζαμπεθ Γκάσκελ, η οποία δεν είναι και τόσο γνωστή στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, παρόλο που ήταν μια σημαντική γυναικεία φωνή στην ανδροκρατούμενη και συντηρητική αγγλική κοινωνία. Η Γκάσκελ γεννήθηκε το 1810 στο Λονδίνο, αλλά μετά το θάνατο της μητέρας της μετακόμισε στο Νάτσφορντ, μια κωμόπολη κοντά στο Μάντσεστερ, όπου τη μεγάλωσαν οι δυο αδερφές της μητέρας της. Στα 21 της γνώρισε τον Γουίλλιαμ Γκάσκελ, ένα νεαρό βοηθό πάστορα, τον οποίο και παντρεύτηκε. Απέκτησαν τέσσερις κόρες και ο άντρας της στάθηκε δίπλα της όταν αποφάσισε να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία. Τα μυθιστορήματα της είναι δυνατά έργα με έντονες κοινωνικές ανησυχίες και προκάλεσαν προβληματισμό όταν εκδόθηκαν.

Η Ρουθ εκδόθηκε το 1853 και παρουσιάζει την ιστορία μιας νεαρής ορφανής, μαθητευόμενης μοδίστρας. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή κοπέλα, η οποία σε ένα χορό γνωρίζει τον κύριο Μπέλιγκχαμ. Αφού τη διώχνουν από το μοδιστράδικο όπου δουλεύει, φεύγει μαζί του στην Ουαλία. Αυτός, όμως, αρρωσταίνει και η μητέρα του επεμβαίνει και διώχνει τη Ρουθ. Σαν από μηχανής Θεός βρίσκεται μπροστά της ο κύριος Μπένσον, ένας ηλικιωμένος πάστορας Διαφωνούντων, ο οποίος μαζί με την αδερφή του παίρνει υπό την προστασία του την κοπέλα που είναι έγκυος. Η Ρουθ βρίσκει την ψυχική της ηρεμία δίπλα στην οικογένεια Μπένσον, γεννάει το αγοράκι της και βρίσκει δουλειά ως γκουβερνάντα στην οικογένεια Μπράνταου. Κι ενώ η ζωή της κυλάει ήρεμα, η μοίρα θέλει να ξανασυναντηθεί με το παρελθόν της, το οποίο έρχεται να καταστρέψει την ευτυχισμένη ζωή της.

Η Γκάσκελ χρησιμοποιεί την πρωτοπρόσωπη αφήγηση που δίνει πρόσβαση στον αναγνώστη στα συναισθήματα και στις σκέψεις όλων των ηρώων. Ορισμένες φορές ο αφηγητής κλείνει πονηρά το μάτι στον αναγνώστη κάνοντας ορισμένα σχόλια για πρόσωπα και καταστάσεις. Οι περιγραφές του φυσικού περιβάλλοντος είναι εξαιρετικά ζωντανές και η φύση φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχολογία των ηρώων.

Η ιστορία του μυθιστορήματος είναι εξαιρετικά πρωτοποριακή για την εποχή που γράφτηκε, καθώς δεν ήταν εύκολο για τη βικτωριανή κοινωνία να αντιμετωπίσει το ζήτημα της ανύπαντρης μητέρας. Η Γκάσκελ με ψύχραιμη ματιά και χωρίς να προσπαθεί να χειραγωγήσει τους αναγνώστες της, προτάσσει την ανθρωπιά ως τη μόνη ορθή συμπεριφορά για αυτού του είδους τις καταστάσεις. Για αυτό το λόγο δημιουργεί μια πρωταγωνίστρια που γίνεται θύμα της αθωότητάς της και της ορφάνιας της. Δεν προσπαθεί ούτε στιγμή να δικαιολογήσει τον εαυτό της που παρασύρθηκε σε μια τέτοια θέση και είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις ευθύνες της, γεγονός που την ανυψώνει ως χαρακτήρα. Αλλά και η ίδια η Γκάσκελ δεν υπερασπίζεται την ηρωίδα της, ούτε εγκρίνει τις πράξεις της, απλώς ισχυρίζεται ότι δεν ωφελεί να καταδικάζεται κάποιος και κυρίως να στιγματίζεται σε μια κοινωνία που δεν είναι καθόλου αθώα.

Καλή η μετάφραση της κυρίας Καραφύλλη. Η έκδοση έχει εικονογραφηθεί εξαιρετικά από την κυρία Αφεντουλίδου και το επίμετρο της κυρίας Σταμιλιώτη είναι στην πραγματικότητα μια σύντομη, αλλά εντυπωσιακή μελέτη του έργου και της ζωής της Ελίζαμπεθ Γκάσκελ.