Προσοχή: αγάπη ενόψει!

Ένα μυθιστόρημα από το μακρινό 1982, δύο χρόνια πριν από την έκδοση του θαυμαστού «Ο Παπαγάλος του Φλωμπέρ» (1984), είναι τούτο που έρχεται να προστεθεί στη στρατιά των βιβλίων του Μπαρνς που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά.

Ένα πρώιμο βιβλίο για τον Βρετανό μάστορα των “ménage à trois” που φανερώνει τη συγγραφική φινέτσα του, η οποία θα τελειοποιηθεί στα ύστερα έργα του, και το πρωτογενές μπρίο του να «αποψιλώνει» τα ζητήματα της καρδιάς. Ένα αντίστοιχο «ιψενικό τρίγωνο» διανθίζει και το συγκεκριμένο μυθιστόρημα. Με τον ίδιο γλυκόπικρο, παιγνιώδη, σκεπτιστικό τρόπο που συνέθεσε και το «Περί Ανέμων», αλλά όχι με την αισθητή ζεστασιά που περιέβαλλε τους ήρωες του «Ένα κάποιο τέλος».

Ένας «μικρός Οθέλος», ο καθηγητής Ιστορίας Γκράχαμ Χέντρικ, αφήνει στα κρύα του λουτρού τη γυναίκα του Μπάρμπαρα, για τα θέλγητρα της πρώην ηθοποιού Ανν.

Ένας άντρας μέσης ηλικίας, με εύτακτη, ήρεμη και βαρετή ζωή αποφασίζει να ακολουθήσει τους χτύπους της καρδιάς του. Να διεκδικήσει το μερίδιο αγάπης που του αναλογεί. Είτε μέσα στο στενό φόρεμα του γάμου, είτε εκτός, είτε εντός εκτός και επί τα αυτά (κάπως έτσι νιώθει, άλλωστε, όντας παντρεμένος με την Ανν).

Όμως, η αγάπη είναι ένα δηλητήριο διπλής δράσης. Κατευνάζει και οξύνει τις αισθήσεις. Τρέφει, αλλά και αφαιμάσσει. Συνθέτει δύο σώματα, αλλά και τα διαλύει. Ο Γκράχαμ αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στο όξος και στο μέλι. Προοδευτικά τα όξινα της καρδιάς υπερνικούν. Μην μπορώντας να ξεδιαλύνει μέσα του τη φαντασία από τη μνήμη, καταγίνεται με τους δαίμονες της κτητικότητας που «γεννάει» ο ίδιος του ο εαυτός. Νιώθει ωσάν θλιβερός μοιχός, εικάζοντας τις σχέσεις που είχε η γυναίκα του πριν καν τον γνωρίσει. Φαντάζεται ερωτικές περιπτύξεις της Ανν, που του προκαλούν άφατη θλίψη. Βλέπει και ξαναβλέπει ταινίες που έχει παίξει εκείνη στον κινηματογράφο και αντιλαμβάνεται πως κάθε παρτενέρ της ήταν –και είναι– ένας οιονεί σάτυρος που επιβουλεύεται τη συζυγική κλίνη του. Ζηλεύει ακόμα και τα αντικείμενα που εκείνη έχει αγγίξει και τα μέρη που έχει επισκεφθεί ως τουρίστρια. Όλα αυτά πριν καν τη γνωρίσει. Ο πρότερος βίος της γίνεται αβίωτος γι’ αυτόν.

Ζητάει τη βοήθεια του φίλου του, Τζακ. Ενός τραχύ, κυνικού συγγραφέα που ειδικεύεται σε παράλληλες σχέσεις (είτε στη λογοτεχνία, είτε στη ζωή). Φευ, μια τέτοια παράλληλη σχέση συνήψε και με την Ανν, εν αγνοία του Γκράχαμ. Όταν, όμως, θα αναδυθεί στην επιφάνεια η αλήθεια, τότε ο Γκράχαμ θα νιώσει μέσα του την ηλεκτρισμένη γαλήνη της απάθειας να τον τυλίγει. Είναι ένα γκρίζο σύννεφο που περιβάλλει τη δική του Δυσδαιμόνα. Είναι μια ιδιαίτερη όραση, των παρελθόντων γεγονότων, που πέφτουν σαν αιχμηρή λεπίδα στο σώμα του θορυβώδους, ερωτόπληκτου (sic) Κάσσιου.

Οι παραινέσεις του Τζακ προς τον Γκράχαμ να πάρει αποστάσεις από τη σχέση του με την Ανν, να αρχίσει να την αγαπάει λιγότερο, πέφτουν στο κενό. Οι προσπάθειες της Ανν να ζεστάνει το σπίτι της αγάπης ρίχνονται σε ένα πηγάδι γεμάτο αγκαθωτές αμφιβολίες, ευτελή σχόλια και πικρόχολους μυκτηρισμούς. Ο λαβύρινθος στον οποίο έχει μπει ο Γκράχαμ δεν έχει έξοδο. Η μόνη του ελπίδα είναι να πάρει μαζί του τους… ενόχους.

Το τέλος που επιφυλάσσει ο Μπαρνς τους ήρωές του έχει ένα στοιχείο μπανάλ· τω όντι, είναι προβλέψιμο και προφανές. Ίσως αυτό να είναι το μοναδικό ψεγάδι σε ένα κατά τ’ άλλα ηχηρό στροβίλισμα συναισθημάτων· σε ένα μυθιστόρημα επικίνδυνης τροπής· εντέλει, σε μια ιστορία που είναι κατάστικτη από υπαρξιακά διλήμματα, ατροφική εμπλοκή με την έννοια του παρελθόντος και προβληματική σύμπλευση με αυτό που λέμε «αγάπη μέχρι ο θάνατος να μας χωρίσει».

Η μετάφραση, έξοχη για άλλη μια φορά, ανήκει στον Θωμά Σκάσση που γνωρίζει πολύ καλά την ιδιαίτερη, ιδιοσυγκρασιακή γραφή του Μπαρνς.