«Το σύμπαν είναι δημιούργημα του τυχαίου, ηθικά αδιάφορο, εξαιρετικά βίαιο»
Γούντι Άλεν
ή
Whatever works
Ο Ερίκ Βαρτζμπέντ είναι διδάκτορας ψυχολογίας και ψυχοθεραπευτής αναλυτικής κατεύθυνσης. Αυτό είναι το δεύτερο βιβλίο του, που έχει μεταφραστεί επίσης στα ισπανικά και τα ιταλικά.
Ο Ερίκ Βαρτζμπέντ μέσα από τις ταινίες του Γούντι Άλεν επιλέγει ήρωες για να κάνει μια δική του ανάλυση, μεγεθύνοντας τα ψυχικά συμπλέγματα που τους βασανίζουν. Ταυτόχρονα, χωρίς ίσως να το είχε σκοπό, κάνει μια πρόσθετη ανάλυση των ταινιών του Αμερικανού σκηνοθέτη, με αποτέλεσμα ο πιστός θαυμαστής τους να μένει έκπληκτος από την ευφυή και τόσο μελετημένη δομή τους. Αναφέρεται στην απλότητα που διακρίνει την έκφραση της σκέψης του όπως επίσης και στους φλύαρους και δαιδαλώδεις συλλογισμούς του , οι οποίοι όντες συνεχώς ανατρεπτικοί αποκαλύπτουν τη διεισδυτική του ματιά που βγάζει στην επιφάνεια την ουσία του προβλήματος. Εστιάζει στους ήρωες και στα κείμενα του Γούντι Άλεν και παραδέχεται πως πραγματικά επηρέασε τη σκέψη του, ίσως και να φώτισε με τις συμπεριφορές των ηρώων του παθογένειες που έδωσαν και λύσεις για άλλους ασθενείς. Επίσης αναφέρεται στους μονολόγους του όπου αυτοσαρκαζόμενος και με χιούμορ προβάλλει μέσα από τους δικούς του δαίμονες τον σημερινό άνθρωπο, που αποκλεισμένος συναισθηματικά πάσχει από την αστική νεύρωση. Αυτό είναι το πρώτο μέρος του βιβλίου στο οποίο ο συγγραφέας υπερασπίζεται και τη θέση των ψυχιάτρων, των οποίων την αποτελεσματικότητα ο Γούντι Άλεν άλλοτε αμφισβητεί, άλλοτε απαξιώνει και άλλοτε λοιδορεί, ισχυριζόμενος πως μεγάλος αριθμός των ψυχιάτρων/ψυχαναλυτών δεν έχουν την ευφυΐα όχι για να προτείνουν λύσεις αλλά ούτε και για να αντιληφθούν τη ρίζα ενός προβλήματος.
Όμως η χαρά όλου του βιβλίου ξεκινά από εκεί και μετά όπου ήρωες, συνεντεύξεις και τοποθετήσεις του Γούντι Άλεν τον «εκθέτουν» για μια ακόμη φορά στα μάτια μας, κάνοντάς μας να θυμηθούμε όλες τις αιτίες για τις οποίες τον θαυμάζουμε. Ακομπλεξάριστος και κοιτώντας στα μάτια τον κάθε θεατή ξεγυμνώνει όλες τις ανασφάλειές του, γοητεύοντας για μια ακόμη φορά με την ευφυΐα και τον τρόπο με τον οποίο τις αποτυπώνει. Κατά την ανάγνωση το γέλιο έρχεται πολλάκις αβίαστα στα χείλη του αναγνώστη, λειτουργώντας λυτρωτικά, αφού όλοι μας μοιάζουμε τόσο πολύ, ακόμη και όταν το κρύβουμε. Αποδομώντας, τον εαυτό του, δίνει βασικές «συνταγές ευτυχίας» τις οποίες ακολουθεί ο ίδιος προκειμένου να νιώθει ελεύθερος. Τις αναφέρει με τίτλους ανατρεπτικούς, όπως: πώς να καταστρέφεις την ερωτική σου ζωή, να αδιαφορείς για την πολιτική, να μη χαραμίζεις τη ζωή σου με τη θρησκεία, πώς να αντιμετωπίζεις με χιουμοριστικό τρόπο την πνευματικότητα, να αντέχεις τις εφορμήσεις του τυχαίου, να γίνεις αυτό που είσαι, να μιλάς για να μην σε καταλαβαίνουν, να ξεφύγεις από την πραγματικότητα, να ευημερήσεις μέσα από το έγκλημα.
Ο Γούντι Άλεν βλέπει τη ζωή μέσα από δύο πόλους: την τραγωδία και την κωμωδία. Για να γίνει ακόμη πιο σαφής και να εκφραστεί για όλα τα ανωτέρω θέματα σε αυτά προσθέτει χιούμορ, καυστικότητα, σαρκασμό/αυτοσαρκασμό και ειρωνεία, παραδίδοντας στον αναγνώστη ένα βιβλίο αισιόδοξο, ευχάριστο, πανέξυπνο , που όντως τον ωθεί να γίνει αυτό που είναι και να ακολουθήσει την προτροπή του: «Όταν θες κάτι, όρμα. Άσε τους άλλους. Παράτα τους, προτού σε παρατήσουν αυτοί». Ή: «Αν δεν ξέρεις τι θέλεις, τότε να ξέρεις τι δεν θέλεις». Ταυτόχρονα, το βιβλίο προκαλεί τον αναγνώστη να ξαναδεί τις ταινίες του Γούντι Άλεν με μια νέα προσέγγιση, ενός ειδικού, αυτή του συγγραφέα Ερίκ Βαρτζμπέντ.
Η μετάφραση της Ρίτας Κολαΐτη είναι μια πρόσθετη αξία του βιβλίου, διότι με λόγο που πάλλει αφήνει να είναι ευδιάκριτες οι δύο διαφορετικές προσωπικότητες , του συγγραφέα και του Γούντι Άλεν, χωρίς να αλλοιώνεται ή να μειώνεται η αξία κανενός.
