Η χρονική περίοδος η οποία αρχίζει από τον 13ο αιώνα και εκτείνεται έως τον 17ο, ενώ είναι εξαιρετικά πλούσια σε γεγονότα προκειμένου για τον ελληνικό χώρο, εξακολουθεί να παραμένει σε μεγάλο βαθμό «ανεξερεύνητη», λόγω της έντονης ρευστότητας που τη χαρακτηρίζει, την οποία οι ιστορικές πηγές συχνά αδυνατούν να καταγράψουν με σαφήνεια.
Ο ιστορικός Ν. Γ. Νικολούδης συγκέντρωσε δεκατρία κείμενα –αποτυπώνουν τα συμπεράσματα αναζητήσεων και ερευνητικών προσπαθειών του στον χώρο της Ιστορίας περίπου 25 χρόνων– και τα δημοσιεύει αναθεωρημένα και εν πολλοίς συμπληρωμένα. Στο σύνολό τους διερευνούν πτυχές του πολιτικού και κοινωνικού μετασχηματισμού διαφόρων ελληνικών περιοχών κατά τη χρονική περίοδο που προαναφέρθηκε, ενώ ερμηνεύουν παράλληλα αρκετά σημαντικά γεγονότα που καταγράφηκαν από ιστορικούς και χρονικογράφους. Ο συγγραφέας επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι σε αυτό το χρονικό πλαίσιο, αντιτιθέμενα συμφέροντα πολιτικά, οικονομικά, αλλά και ιδεολογίες δημιουργούν σε πολλές περιπτώσεις την αίσθηση «κινούμενης άμμου», την οποία «ο σύγχρονος ιστορικός αγωνίζεται να διασχίσει χωρίς να βυθιστεί σε αυτή».
Πιο συγκεκριμένα, οι περιοχές με τις οποίες ασχολείται είναι η υστεροβυζαντινή Μαγνησία, η Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο των κοινωνικών αγώνων στο Βυζάντιο και ειδικότερα σε σχέση με τη βραχύβια Επανάσταση των Ζηλωτών (1342-1349), ο βυζαντινός Πόντος και η αργή αλλά σταθερή κατάκτησή του από τα τουρκικά φύλα, η Αθήνα ως χώρος σύνθεσης και έκφρασης των αντιθέσεων του ελληνικού και του τουρκικού στοιχείου και, τέλος, η Κωνσταντινούπολη κατά τις τελευταίες ημέρες της ζωής της ως πρωτεύουσας του βυζαντινού κράτους. Στο ίδιο πλαίσιο, τα πρόσωπα η ιστορική παρουσία των οποίων αποτυπώνεται στα αντίστοιχα κείμενα εντάσσονται σε δύο ομάδες. Η πρώτη περιλαμβάνει τον ιστορικό Λαόνικο Χαλκοκονδύλη και τους χρονικογράφους Θεόδωρο Σπαντούνη, Νικολό Μπάρμπαρο και Λεονάρδο τον Χίο (τον Λατίνο αρχιεπίσκοπο Μυτιλήνης κατά την Άλωση). Η δεύτερη περιλαμβάνει πρόσωπα με πολιτική ή στρατιωτική δράση: τον τελευταίο Βυζαντινό Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, τον Αθηναίο ευπατρίδη και εθνομάρτυρα Μιχαήλ Λίμπονα και τη «σκοτεινή» μορφή του θαλασσομάχου Φλαντανελά, η πραγματική ταυτότητα του οποίου γίνεται για πρώτη φορά γνωστή.
Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται (στα πλαίσια ενός παραρτήματος) μια επισκόπηση βυζαντινής Ιστορίας την οποία είχε εκπονήσει ο συγγραφέας παλαιότερα για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Αν και εκ πρώτης όψεως μπορεί να θεωρηθεί ως ασύνδετη με τα άλλα κείμενα του τόμου, εντούτοις αποδεικνύεται εξαιρετικά χρήσιμη, εφόσον διευκολύνει το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό να αντιληφθεί την εξελικτική πορεία του βυζαντινού κράτους, από την άνοδο έως την πτώση του. Τούτο συντείνει ώστε να τοποθετηθούν καλύτερα στο ιστορικό τους πλαίσιο τα επιμέρους πρόσωπα και γεγονότα που αναφέρονται.
Εξαιρετικά πλούσιο θεματολογικά το βιβλίο του Ν. Γ. Νικολούδη, συνιστά χρησιμότατη βιβλιογραφική συμβολή, εφόσον με την επανεξέταση των θεμάτων που περιλαμβάνει, προσφέρει σημαντική βοήθεια στους αναγνώστες που ενδιαφέρονται να κατανοήσουν πληρέστερα τις «δύσκολες» φάσεις των περιόδων από το Βυζάντιο στη Λατινοκρατία, καθώς και στην επακολουθήσασα Τουρκοκρατία. Οι αξιολογήσεις του αποτελούν γόνιμα ερεθίσματα για τους νεώτερους ερευνητές, που σαφώς θα αξιοποιηθούν.