Όταν ο Ιβάν συνάντησε τον Βλαντίμιρ

Πολιτική αλληγορία, λοιπόν. Τοποθετημένη, για λόγους αυταπόδεικτους, στο κοντινό μέλλον και όχι στο καθηλωτικό παρόν. Μόσχα 2027: μια μελλοντολογία του σήμερα, με προβολή στο μέλλον, που όμως ερανίζεται στοιχεία από το παρελθόν. Τι ακριβώς κάνει ο Βλαντίμιρ Σορόκιν με το βιβλίο «Πίσω από το μεγάλο ρώσικο τείχος»; Πατώντας γερά στην εδραία παράδοση της σατυρικής λογοτεχνικής έκφανσης, που στη Ρωσία έγινε γνωστή με τον Γκόγκολ, φέρνει στο προσκήνιο τις υπόγειες διαδρομές των εξουσιαστικών μηχανισμών της χώρας του. Τους βυζαντινισμούς που πραγματώνονται σε υπέρλαμπρα μέγαρα και επαύλεις, τις υπόγειες διαδρομές των άνομων οικονομικών συναλλαγών, τις δοξασίες περί την άμεμπτη αρετή των κρατούντων, την πνιγηρή θρησκοληψία που οδηγεί τον απλό λαό στην πλήρη τύφλωση.

Μεταφερόμαστε σε μια μελλοντική Ρωσία, όπου έχει εγκαθιδρυθεί εκ νέου η μοναρχία, με τον τσάρο (ένα προσωπείο που φέρνει στον νου τον Ιβάν τον Τρομερό αλλά και τον Βλαντίμιρ Πούτιν) να απολαμβάνει τις υπερεξουσίες ενός ένθεου ηγέτη. Ο λόγος του είναι το εν εξελίξει έργο των μελών της Οπρίτσνινα, ενός διοικητικού θεσμού (στα πρότυπα του Ιβάν του Τρομερού) που λειτουργεί ουσιαστικά με μαφιόζικούς νόμους οι οποίοι όμως προστατεύονται από το μανδύα μιας απολυταρχικής εξουσίας. Κεντρικός ήρωας είναι ο Αντρέι Ντανίλοβιτς Καμιάγκα, πρωτοκλασάτο μέλος αυτής της δράκας των «νόμιμων μπράβων» του τσάρου. Όλο το βιβλίο διατρέχει μια (οποιαδήποτε) φορτωμένη ημέρα του συγκεκριμένου ήρωα. Μια ημέρα γεμάτη από… δουλειές που πρέπει να φέρει εις πέρας προς χάριν του μεγαλείου της «Αγίας Ρωσίας» και του μέγιστου τσάρου.

Με ύφος που σπάει κόκαλα, με χιούμορ βιτριολικό, δηκτικό και ενίοτε παρανοϊκό, ο Σορόκιν φέρνει στην επιφάνεια όλο το σκοτεινό φάσμα των κρατικών παρεμβάσεων επιβολής στη ζωή των ανθρώπων. Φόνοι, λαδώματα, βιασμοί, πλιάτσικο, φόβος, κραταιά πυγμή που δεν ενδιαφέρεται για τη δικαιοσύνη, παράνομοι έρωτες, εξανδραποδισμός.

Η εξουσία ακκίζεται, είναι φιλάρεσκη, της αρέσουν οι απολαύσεις που είναι απαγορευμένες για τον υπόλοιπο κόσμο. Ζει στο δικό της περίκλειστο κύκλο μυημένων. Ο Σορόκιν περιδιαβαίνει τις ύπατες ρούγες της εξουσίας καγχάζοντας. Δεν ενδιαφέρεται να κάνει… αντι–πολιτική με το βιβλίο του, εξ ου και χρησιμοποιεί έντονα το παρωδιακό στοιχείο για να καταδείξει την ολική γύμνια της απόλυτης εξουσίας. Το κωμικό, ως στοιχείο κοινωνικής διαδικασίας, όπως σημείωσε και ο Γάλλος φιλόσοφος Ανρί Μπεργκσόν στο δοκίμιό του «Το γέλιο».

Όλοι οι ήρωες -του Καμιάγκα συμπεριλαμβανομένου-, είναι ομοιώματα ανθρώπων, ατόφιες καρικατούρες που έχουν ενδυθεί έναν ρόλο, τον οποίο αν χάσουν από μια εσφαλμένη κίνηση, κατακρημνίζονται αυτοστιγμεί. Το ενοποιητικό στοιχείο της συγκεκριμένης νομενκλατούρας είναι η απρόσκοπτη νομή της εξουσίας εις το διηνεκές. Μακριά από έξωθεν παρεμβάσεις και παρεμβολές (δεν είναι τυχαίο ότι ο τσάρος έχει κατασκευάσει ένα τείχος που χωρίζει τη Ρωσία από την υπόλοιπη «αμαρτωλή» Ευρώπη).

Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί, έχει ρυθμό και σε αυτό βοηθάει η μετάφραση (αλλά και το επίμετρο) της Σταυρούλας Αργυροπούλου. Καθώς σε όλη την έκταση του βιβλίου υπάρχουν λέξεις παρμένες από τη ρωσική αργκό αλλά και κάμποσα ιστορικά στοιχεία και ονόματα, οι σημειώσεις στο τέλος της έκδοσης βοηθούν να μην χαθεί η ροή της ανάγνωσης.

Όσο για τον Σορόκιν, είναι σφόδρα πιθανό να μας απασχολήσει και στο μέλλον, με την προϋπόθεση ότι θα γλιτώσει από τη μήνι των οπαδών του Πούτιν, που τον έχουν βάλει στο… μάτι και του καίνε τα βιβλία μπροστά από το θέατρο Μπολσόι.