Με την ιδιότυπη ματιά του ελληνιστή και καταξιωμένου μεταφραστή Mauro Giachetti ξαναζωντανεύει η Αναγέννηση με τις μεσαιωνικές δεισιδαιμονίες της σε μια απολαυστική νουβέλα του Νικολό Μακιαβέλι. Όπως επισημαίνει ο μελετητής στον διαφωτιστικό πρόλογό του: «Το θέμα του Διαβόλου, που καταλαμβάνει τους ανθρώπους και τα ζώα, είναι από τα πιο διάχυτα κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης» (σελ. 9). Το υπερρεαλιστικό παραμυθικό στοιχείο της δαιμονοληψίας, σε συνδυασμό με την προσεκτική απόδοση του κειμένου στην ελληνική λαλιά, αναδεικνύει ανάγλυφο το φαντασιακό στοιχείο ως κυρίαρχο δομικό υλικό κι αυτο-αναφορά της λογοτεχνικής δημιουργίας. Η γραφή είναι μια αυτο-επαληθευόμενη προφητεία διαρκούς στοχεύσεως κι αενάου επαναδιαπραγματεύσεως των πολιτισμικών συμφραζομένων.

Ο λαϊκός χριστιανισμός συνυφαίνεται διαφορετικά στην καθολική Δυτική Ευρώπη από τον ορθόδοξο παγανιστικό κόσμο, όπου τα καλικαντζαράκια και οι φτωχοδιάβολοι φοβούνται την αγιαστούρα του παπά και τα τελώνια ή τα ξωτικά το πολύ πολύ να σπάσουν πλάκα με κάποιον νεραϊδοπαρμένο ποιμένα. Ο Σαίξπηρ, που ζει και δημιουργεί στην προτεσταντική Αγγλία της εποχής του, βλέπει επίσης τον Πουκ και τα άλλα αλλόμορφα όντα της νύχτας ως ακίνδυνους συνεργούς στην κοσμική φάρσα. Ακόμα κι ο ημιάγριος Κάλιμπαν στην «Τρικυμία» είναι κάτω από τις αυστηρές εντολές του λευκού μάγου Πρόσπερου, κάτι σαν κατοικίδιο σκυλάκι – έστω κυνηγετικό. Η κέλτικη παράδοση των δρυίδων εμποτίζει τη γαλλική λογοτεχνία με ένα χιούμορ χθόνιο κι εν πολλοίς επικούρειο. Η Ιταλία, όμως, όπως και η καθολική Ισπανία βρίσκονται στο κέντρο της θρησκευτικής ιδεοληψίας. Δεν είναι τυχαίο που η περίφημη Ιερά Εξέταση βρήκε πρόσφορο έδαφος εκεί. Το κυνήγι μαγισσών καλά κρατεί, ακόμα και τους αιώνες μετά τον Διαφωτισμό, με άλλες μορφές κάθε φορά, περισσότερο εκλεπτυσμένες και για τούτο περισσότερο επικίνδυνες.

Στο κείμενο του δαιμόνιου Νικολό Μακιαβέλι κυριαρχούν τα μεσαιωνικά μοτίβα της δαιμονισμένης κόρης, του πονηρού αγροίκου που εκμεταλλεύεται δεισιδαιμονίες και προλήψεις διά ίδιον όφελος, του φτωχοδιάβολου που δεν μπορεί να αντισταθεί στη μισάνθρωπη φύση του και του μισογυνισμού των φαλλοκρατών που θεωρούν ότι για όλα φταίει η Εύα του Κήπου της Εδέμ κι όχι το …φίδι που κρύβουν επιμελώς ανάμεσα στα σκέλια τους.

Ο Μακιαβέλι παρατηρεί την κοινωνία της εποχής του και την εκθέτει σχολιάζοντάς την με βιτριολικό τρόπο. Ένα ελεύθερο πνεύμα που απεχθάνεται τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις, που συμπάσχει με τον συνάνθρωπό του και γίνεται μάρτυρας της εποχής του, ακριβώς όπως ο εκπεσών άγγελος της νουβέλας του, ο οποίος «κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, θα υποφέρει όλες τις ενοχλήσεις και τα κακά που πάσχουν οι άνθρωποι, μαζί με τη φτώχεια, τη φυλακή, την αρρώστια, και όλα τ’ άλλα είδη ατυχίας που δοκιμάζουν οι άνθρωποι – εκτός αν μπορέσει να αποφύγει όλα αυτά με τη βοήθεια της οξύνοιάς του και της απάτης» (σελ. 18).

Το χρονολόγιο του Νικολό Μακιαβέλι που υπογράφει η Βασιλική Β. Μπάρμπα και η «Ουσιώδης Βιβλιογραφία» καθιστούν αυτό το τομίδιο απολύτως χρηστικό κι απολαυστικό. Η εικονογράφηση συμβάλλει τα μάλα στην αισθητική εμβάπτιση του αναγνώστη σε αλλογλωσσικά πολιτισμικά συμφραζόμενα.