«Δεν κάνω ομαδική θεραπεία, θεραπεύω ανθρώπους»

Eric Berne

Μήπως η συμπεριφορά μας και η συμπεριφορά των άλλων προς εμάς πολλές φορές εντάσσεται στα πλαίσια ενός παιχνιδιού; Και αν ναι, κατά πόσο η συνειδητοποίηση του γεγονότος αυτού αποτελεί ένα πολύτιμο εργαλείο για να διαχειριστούμε ή να αποφύγουμε δυσάρεστες καταστάσεις ή ακόμη και να αλλάξουμε τη δική μας αντίδραση ή συμπεριφορά;

O δρ Eric Berne, ψυχίατρος και θεμελιωτής της Συναλλακτικής Ανάλυσης –εισήγαγε μια από τις πλέον καινοτόμες προσεγγίσεις της σύγχρονης ψυχοθεραπείας–, σκιαγραφεί τα παιχνίδια που «παίζουν» οι άνθρωποι, αφού προηγουμένως έχει αναπτύξει μια δομημένη θεωρητική βάση. Η σύνδεση του τίτλου του βιβλίου «Παιχνίδια που παίζουν οι άνθρωποι» και του όρου «Συναλλακτική Ανάλυση» (που αποτελεί μια γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση) είναι υπαρκτή, καθώς ο Berne ορίζει το παιχνίδι «ως μια σχετικά στερεότυπη και προβλέψιμη σειρά συναλλαγών οι οποίες είναι αληθοφανείς αλλά στην πραγματικότητα υποκρύπτουν κίνητρα και οδηγούν σε μια πολύ συγκεκριμένη, προβλέψιμη έκβαση. Πρόκειται για επαναλαμβανόμενες δυσλειτουργικές μεθόδους απόκτησης χαδιών και οι συμμετέχοντες δεν συνειδητοποιούν πλήρως τα 2 επίπεδα –φανερό και κρυφό– των συναλλαγών» (σελ.18).

Το βιβλίο αυτό μπορεί να διαβαστεί πολλές φορές, και ο αναγνώστης να επωφεληθεί από την οξυδέρκεια των κλινικών παρατηρήσεων του Berne, την ευστοχία και την οξύνοια των όσων διατυπώνει. Ένας πολύ σπουδαίος λόγος που θα σας ωθήσει να διαβάσετε το εγχειρίδιο αυτό είναι ότι ο Berne περιγράφει τις παρατηρήσιμες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων σε απλή γλώσσα και θα σας δώσει την ευκαιρία και τη δυνατότητα να αντιληφθείτε ότι έχετε την ικανότητα  να κατανοήσετε και να αλλάξετε κάποια ανεπιθύμητη συμπεριφορά σας  ή να διαχειριστείτε τη συμπεριφορά των άλλων. Η φράση-κλειδί στην όλη αυτή προσπάθεια είναι ο όρος «ψυχολογική επίγνωση».

Μέσα από τα παιχνίδια που «παίζουν» οι άνθρωποι σήμερα και που περιγράφονται στο παρόν βιβλίο ο αναγνώστης εντοπίζει στοιχεία του εαυτού του ή των γύρων του. Ένα παράδειγμα παιχνιδιού: Στο παιχνίδι «Αν δεν ήσουν εσύ» αναφέρεται η περίπτωση της γυναίκας που παντρεύεται έναν αυταρχικό άντρα για να την περιορίζει έτσι ώστε να μην εμπλέκεται σε καταστάσεις που την τρομάζουν (η ίδια αγνοεί τον λόγο της επιλογής της αυτής). Στην ουσία παραπονιέται στον σύζυγό της για τους περιορισμούς που της επιβάλλει νιώθοντας έτσι η ίδια απενοχοποιημένη.

Άλλο ένα παιχνίδι ονομάζεται «Αλκοολικός»: «Σχεδόν όλες (οι οργανώσεις) σού εξηγούν πώς να παίξεις τον ρόλο του Αλκοολικού: πιες ένα ποτό πριν από το πρωινό, ξόδεψε τα λεφτά που προορίζονται για άλλους σκοπούς κτλ. Εξηγούν επίσης τη λειτουργία του Σωτήρα. Οι Αλκοολικοί Ανώνυμοι, για παράδειγμα, εξακολουθούν το παιχνίδι, αλλά επικεντρώνονται στο να ωθήσουν τον Αλκοολικό να αναλάβει τον ρόλο του Σωτήρα. Οι πρώην Αλκοολικοί προτιμώνται, γιατί ξέρουν πώς πάει το παιχνίδι και ως εκ τούτου είναι καταλληλότεροι για τον υποστηρικτικό ρόλο απ’ ό,τι οι άνθρωποι που δεν τον έχουν παίξει ποτέ. Έχει αναφερθεί περίπτωση ενός παραρτήματος των Α.Α. το οποίο ξέμεινε από Αλκοολικούς και τα μέλη ξανάρχισαν να πίνουν, γιατί, χωρίς ανθρώπους που χρειάζονταν τη σωτηρία τους, δεν υπήρχε άλλος τρόπος να συνεχίσουν το παιχνίδι» (σελ. 131, 132).

Περιγράφονται 101 παιχνίδια σε 186 σελίδες με εξαιρετικό λακωνικό και περιεκτικό τρόπο. Το περιεχόμενό τους είναι σε όλους μας γνώριμο. «Ένα από τα πλεονεκτήματα της ανάλυσης παιχνιδιών, όπως προτείνεται από τον Berne, είναι το ότι συνδέει τις εσωτερικές εμπειρίες των ανθρώπων με τις διαπροσωπικές συμπεριφορές τους, το ψυχολογικό με το κοινωνικό, στο παρόν αλλά και μέσα στον χρόνο». (σελ.12).

Με ήπιο χιούμορ και σε απλή γλώσσα μας βοηθά να γνωρίσουμε τις συνήθειες και τα παιχνίδια που οι ίδιοι πολλές φορές «παίζουμε» χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Ο αναγνώστης αναγνωρίζει τα λάθη του και γελάει με αυτά.