«Ζωές σε συντρίμμια»

Ζωές που κυλούν μέσα στη μοναξιά, ζωές κοινότοπες, φαινομενικά όμοιες με όλων των άλλων. Ζωές σημαδεμένες.

Μια τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία της εταιρίας όπου εργάζεται ο Ιωσήφ Σαρογιάν αποτελεί την αφορμή για να καταρρεύσει ολόκληρη η ζωή του και να ξυπνήσει από τον λήθαργο απότομα. Μέχρι τώρα τα είχε όλα: δόξα, αναγνώριση, χρήμα. Ένα στρατιωτάκι-γρανάζι στην καλοκουρδισμένη μηχανή που δεν απόκλινε πουθενά και για κανέναν λόγο. Ένα ζώο που έμαθε να ζει πίσω από το κλουβί απόλυτα προφυλαγμένο από τους κινδύνους που παραμονεύουν εκεί έξω. Από τούδε και στο εξής όμως;

Ο Ιωσήφ Σαρογιάν περιπλανιέται σαν χαμένος στους δρόμους της πόλης μην έχοντας επικοινωνία με τους γύρω του. Βρίσκεται υπό την επήρεια σοκ. Μόνο εντός του φωνάζουν όλα. Κρυφές πτυχές του βίου του και ανομολόγητα μυστικά έρχονται στην επιφάνεια. Ένα παρελθόν που τον πονάει –πληγή ανοιχτή– το οποίο καθορίζει και το παρόν. Διανυκτερεύοντας σε δωμάτια κακόφημων ξενοδοχείων και χωρίς να βγάζει λέξη από το στόμα του· ό,τι «λέγεται», εντός του μένει. Πλέον δε βρίσκει κανένα νόημα, ποιος ο λόγος να επιστρέψει στην προηγούμενη ζωή του, στη δουλειά του και την οικογένειά του; Όσο κι αν επιθυμεί να προχωρήσει εμπρός, το μυαλό του παραμένει κολλημένο στη στιγμή των εκρήξεων, οι φωνές δεν τον αφήνουν να ξεφύγει, οι εφιάλτες έρχονται και ξανάρχονται.

Κι ύστερα επιστρέφει στο σπίτι του. Σιωπηλός. Αμέτοχος. Άβουλος.

Μοιάζει σαν με την έκρηξη να μηδένισε το κοντέρ μέσα του και τώρα τρομαγμένος πρέπει να ανακαλύψει εξαρχής αυτό που ονομάζεται «ζωή» – τη ζωή του. Δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον για ό,τι ζούσε μέχρι τώρα, θέλει να απαλλαγεί, αλλά δεν τον αφήνουν, δεν του το επιτρέπουν. Θα δεχθεί πιέσεις, εκβιασμούς και απειλές, οι ανώτεροί του θα προσπαθήσουν να τον επαναφέρουν στην τάξη.

Το μυθιστόρημα «Ουρανός κάτω» θα μπορούσε να διαδραματίζεται σε οποιαδήποτε πόλη του κόσμου και σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή. Ενστικτωδώς όμως ο αναγνώστης τοποθετεί την ιστορία στην Ελλάδα του σήμερα. Ο Διονύσης Μαρίνος παίζει με την αφήγηση χωρίς να γίνεται κουραστικός. Όχι απλά δεν είναι γραμμική, πότε μιλάει για το σήμερα και πότε μεταφέρεται στο χθες, αλλά το πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο πρόσωπο εναλλάσσονται και συνυπάρχουν αρμονικά. Εσωτερικός μονόλογος; Σκέψεις του Ιωσήφ που απευθύνονται στον ίδιο του τον εαυτό; Κάποιος εξωτερικός παρατηρητής που, έχοντας βαθιά γνώση ψυχολογίας, μιλάει στον ήρωα, προσπαθεί να τον αφυπνίσει και να τον αναγκάσει να γνωρίσει τον εαυτό του;

Όλα με συμπυκνωμένο λόγο και σφιχτοδεμένη αφήγηση. Κάθε φράση περιέχει περισσότερα από ένα νοήματα –όχι απαραίτητα το προφανές– και αποτελεί αφορμή για περαιτέρω σκέψη. Τίποτα δεν περισσεύει, τίποτα δεν πέφτει κάτω. Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται είναι προσεκτικά διαλεγμένες και η κάθε μία ξεχωριστά, αλλά και ως σύνολο, έχουν το δικό τους ειδικό βάρος. Φέρουν τα δικά τους πραγματολογικά νοήματα.

Στο τέλος της αφήγησης ο «Οφθαλμός» θα ξαναπατήσει γερά στα θεμέλιά του. Ο Ιωσήφ Σαρογιάν όμως;