Ο πόνος της απώλειας

Η Νικόλ Κράους είναι μια νέα συγγραφέας με δυο βραβεία ήδη στο ενεργητικό της, ενώ διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί στη σειρά Best American Short Stories. Το «Όταν όλα καταρρέουν» είναι το τρίτο της μυθιστόρημα και ήταν υποψήφιο για το National Book Award και το βραβείο Orange.

Τέσσερις διαφορετικές ιστορίες συνθέτουν το σπονδυλωτό μυθιστόρημα της Κράους και ο συνδετικός κρίκος είναι ένα γραφείο. Στη Νέα Υόρκη, ο νεαρός Χιλιανός ποιητής Ντάνιελ εμπιστεύεται τα έπιπλά του σε μια νεαρή συγγραφέα. Ανάμεσά τους βρίσκεται ένα γραφείο που υποτίθεται ότι ανήκε στον Λόρκα. Ο Ντάνιελ επιστρέφει στη Χιλή του Πινοσέτ και λίγο αργότερα εξαφανίζεται. Στο Ισραήλ, ένας πατέρας συναντά μετά την κηδεία της γυναίκας του τον επί χρόνια αποξενωμένο γιο του. Στο Λονδίνο, ένας ηλικιωμένος άντρας φροντίζει την ετοιμοθάνατη σύζυγό του και ανακαλύπτει ότι του είχε κρατήσει μυστική την ύπαρξη ενός παιδιού που είχε προηγηθεί του γάμου τους. Στην Ιερουσαλήμ, ένας αντικέρ συλλέγει τα έπιπλα του γραφείου του πατέρα του, το οποίο είχε λεηλατηθεί στη Βουδαπέστη από τους Ναζί. Έχει καταφέρει να εντοπίσει τα πάντα εκτός από το γραφείο του. Μέσα στο πέρασμα των χρόνων οι ιστορίες διασταυρώνονται και άνθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους καθορίζουν την εξέλιξη της ζωής των άλλων.

Το μυθιστόρημα είναι χωρισμένο σε δυο μέρη. Στο πρώτο μέρος υπάρχει το ξεκίνημα της κάθε ιστορίας. Ο κάθε αφηγητής παραθέτει στοιχεία από τη ζωή του και ξεγυμνώνει την ψυχή του σε μια προσπάθεια να κατανοήσει τι του έχει συμβεί. Και στις τέσσερις ιστορίες υπάρχει έντονο το αίσθημα της απώλειας. Όλοι έχουν χάσει κάποιον: θάνατος ή χωρισμός δεν έχει καμία σημασία. Η μοναξιά τους χαράζει το μονοπάτι των αποφάσεών τους, τους κρατά απομονωμένους από τους συνανθρώπους τους. Στο δεύτερο μέρος γίνεται αντιληπτός ο συνδετικός κρίκος των ιστοριών. Πρόκειται για το γραφείο που χάθηκε από τη Βουδαπέστη. Αυτό το έπιπλο περνάει από ιδιοκτήτη σε ιδιοκτήτη και κατά κάποιο τρόπο σημαδεύει τη ζωή του καθενός. Ποιήματα και μυθιστορήματα γράφονται απάνω του και η απώλειά του συνδέεται με την έλλειψη έμπνευσης  ή ακόμα και της ψυχικής ηρεμίας.

Οι χαρακτήρες της Κράους είναι πληγωμένοι, φέρουν βαριά τραύματα –παιδικά, πολέμου, έρωτα- και δυσκολεύονται να ορθοποδήσουν. Αφηγούνται για να κρατηθούν στη ζωή ή να εξιλεωθούν. Ακροατής ουσιαστικά δεν υπάρχει, αν και όλοι σχεδόν απευθύνονται σε συγκεκριμένο άτομο. Ο πόνος τους δίνει την ώθηση να μιλήσουν για να ξορκίσουν το παρελθόν και να κατανοήσουν τον εαυτό τους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Αδιαφορούν για το αν η ζωή τους θα βρει φυσιολογικούς ρυθμούς. Πρέπει να διηγηθούν τις ιστορίες τους επειδή ο πόνος που κρύβουν είναι που τους κρατάει ζωντανούς.

Το «Όταν όλα καταρρέουν» είναι απλά ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα, βαθιά ανθρώπινο και λυτρωτικά συγκινητικό. Αξίζει να διαβαστεί για τα ουσιαστικά συναισθήματα που αιχμαλωτίζει. Πολύ καλή η μετάφραση της κυρίας Ηλιάδη με χρήσιμες υποσημειώσεις όπου ήταν απαραίτητο.