Ανατομία γάμου

Ο Λέων Τολστόι (1828-1910) είναι ένας από τους κορυφαίους λογοτέχνες, γνωστός στο ευρύ κοινό πρωτίστως για τα έργα του «Πόλεμος και Ειρήνη» και «Άννα Καρένινα», που συγκαταλέγονται στα σημαντικότερα μυθιστορήματα όλων των εποχών. Η ζωή του Τολστόι χαρακτηρίστηκε από μεγάλες αντιθέσεις, καθώς τα πρώτα άσωτα χρόνια της αριστοκρατίας τα διαδέχτηκε η ριζοσπαστική μεταστροφή του προς την άρνηση του πλούτου, τη φιλανθρωπία και προς έναν ιδιόμορφο ειρηνιστικό και χριστιανικό αναρχισμό, που έτυχε θαυμασμού από προσωπικότητες όπως ο Γκάντι και επισφραγίστηκε με τον αφορισμό της Ρωσικής Εκκλησίας. Η στροφή στην κοσμοθεωρία του άρχισε να συντελείται με την απογοήτευση που γεύτηκε πολεμώντας με τον ρώσικο στρατό σε διάφορα μέτωπα μέχρι το 1856, όταν και έγραψε τα πρώτα του έργα, αυτοβιογραφικά σε μεγάλο βαθμό. Ο πόλεμος γυμνός, χωρίς πατριωτικά πλουμίδια, σκιαγραφήθηκε στα «Διηγήματα της Σεβαστούπολης» (1855). Λίγο μετά ο Τολστόι αφοσιώθηκε στα κτήματά του, γράφοντας παράλληλα τους «Κοζάκους» (1863) και τον «Πολικούσκα» (1863), έκφραση της γοητείας που του ασκούσε ο χωριάτικος τρόπος ζωής και συνάμα της αποστροφής του για την αριστοκρατική τάξη πραγμάτων, της οποίας ο καθωσπρεπισμός στηλιτεύτηκε στην «Άννα Καρένινα» (1875-77). Στον «Πόλεμο και Ειρήνη» (1865-69), έργο που βασίστηκε σε ιστορικές μαρτυρίες και ντοκουμέντα όπως τα επεξεργάστηκε η πολιτική σκέψη του Τολστόι, επιχειρήθηκε η ανατροπή της ιστορικής μυθοπλασίας, η αποκαθήλωση των ηγετικών μορφών και η ανάδειξη του ρόλου των απλών στρατιωτών. Στα τελευταία έργα του, όπως είναι «Ο θάνατος του Ιβάν Ιλίτς» (1886), «Η σονάτα του Κρόιτσερ» (1887-9), «Ο Διάβολος» (1889-90) και η «Ανάσταση» (1899), ο Τολστόι ανέλυσε πτυχές της γνήσιας χριστιανικής αρετής σε αντιδιαστολή με τον τυπικισμό, μια αρετή που εφάρμοσε ζώντας ασκητικά, παρά τις σοβαρές αντιρρήσεις της γυναίκας του και την αποστασιοποίησή του από το οργανωμένο κράτος και την επίσημη Εκκλησία. Πλήθη όμως ολόκληρα τον θεωρούσαν πρότυπο και προσπαθούσαν να τον γνωρίσουν από κοντά, στη δύση πλέον της ζωής του.

Η νεαρή Μάσα και η αδερφή της μένουν ορφανές μετά τον θάνατο των γονιών τους. Οι δουλειές στην επαρχία κάνουν την καθημερινότητα όμορφη μέσα στην απλότητά της. Οι επισκέψεις στο σπίτι των δυο κοριτσιών είναι σπάνιες, μόνο ο φίλος του πατέρα τους, ο Σεργκέι Μιχάηλιτς τις επισκέπτεται και σταδιακά αναπτύσσεται μια τρυφερή σχέση ανάμεσα στον Σεργκέι και στη Μάσα. Καθώς ο χρόνος περνά οι δυο τους περνάνε περισσότερο χρόνο μαζί, οι επισκέψεις του Σεργκέι γίνονται πιο συχνές και τελικώς, αποφασίζουν να προχωρήσουν στον γάμο.

Στον γάμο τους βιώνουν όμορφες μέρες, γεμάτες τρυφερότητα, στοργή, αγάπη, καθώς η επαρχία τους δίνει τον πολύτιμο χρόνο και χώρο να γευτούν τους καρπούς της συνύπαρξής τους. Ώσπου ο Σεργκέι πρέπει να πάει στην πόλη και μαζί του παίρνει και τη Μάσα. Η ζωή της πόλης, οι κοσμικοί κύκλοι, οι νέες παρέες, φέρνουν τη Μάσα αντιμέτωπη με πειρασμούς και καταστάσεις που μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν γνώριζε. Και ο Σεργκέι, γνωρίζοντας λόγω της πείρας της ζωής τους πειρασμούς και παρατηρώντας την αλλαγή στον ψυχισμό της Μάσα, αποζητά την επιστροφή στην επαρχία. Όμως, η Μάσα γοητευμένη από τα νέα δεδομένα καθυστερεί διαρκώς την αναχώρησή τους. Και ο γάμος τους ταλανίζεται από τις συγκρούσεις και τις διαφορετικές επιθυμίες τους.

Ο Λέων Τολστόι, στοχαστής του καθημερινού ρεαλισμού, όπως τον βιώνουν οι άνθρωποι, απογυμνωμένοι από τις λοιπές ιδιότητές τους, επικεντρώνεται στις σχέσεις των ανθρώπων, στην άγνοια που χαρακτηρίζει τη νεανική ηλικία, στη γνώση της ωριμότητας, στον ψυχισμό που πολλές φορές περιπλέκει τα πράγματα. Στη συγκεκριμένη νουβέλα ο Τολστόι αφηγείται τα γεγονότα σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, από την πλευρά της Μάσα. Έτσι, ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να παρατηρήσει τη σταδιακή ωρίμανση μιας γυναίκας, μέσα από συναισθήματα, λάθη και προσδοκίες, ενώ μολονότι ο ρόλος του Σεργκέι είναι δευτερεύων, τοποθετείται από τον συγγραφέα σε καίρια σημεία και λειτουργικά για την ανάδειξη του θέματος. Ο ρεαλισμός του Τολστόι θα μπορούσε κάλλιστα να βρει στοιχεία και στη σύγχρονη εποχή – πόσο έχουν αλλάξει πραγματικά ουσιωδώς οι σχέσεις των ανθρώπων;

Μια πολύ καλή νουβέλα για ένα πάντα επίκαιρο θέμα που εντάσσεται στη σειρά «Μεγάλες αφηγήσεις» των εκδόσεων Μεταίχμιο και εμπλουτίζεται από τον αξιόλογο πρόλογο του υπεύθυνου σειράς Δημήτρη Στεφανάκη.