Ελληνική μαγική παράδοση
Κάθε φορά που ακούω κάποιον να δηλώνει ότι τα βιβλία φαντασίας είναι εκτός της ελληνικής λογοτεχνίας, σχεδόν οργίζομαι. Διότι δεν είναι δυνατόν να αγνοεί κάποιος που μεγάλωσε στην Ελλάδα, ότι η ελληνική παράδοση είναι γεμάτη από ιστορίες φαντασίας και τρόμου. Θυμίζω μόνο δύο πασίγνωστες, εκείνες του γεφυριού της Άρτας και του «Νεκρού αδερφού». (Και την πιο ανατριχιαστική ιστορία μεταφυσικού τρόμου την έχω ακούσει ως αφήγηση από τη γιαγιά μου.) Και όχι μόνο αυτό: υπάρχει μια ισχυρή μαγική παράδοση στην Ελλάδα, η οποία επειδή είναι προφορική -και επειδή κάποτε οτιδήποτε λαϊκό θεωρήθηκε από το πολιτικό κατεστημένο και τους διανοούμενους ως κατωτέρου επιπέδου-, δεν πέρασε σε γραπτή μορφή, δεν αποτέλεσε υλικό της λογοτεχνίας όπως συνέβη σε άλλες χώρες (η Βρετανία είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα), και δεν δημιούργησε λογοτεχνική σχολή. Αλλά για όποιον αγαπά το είδος, η ελληνική παράδοση είναι ένας πραγματικός θησαυρός γιατί έχει διασώσει, αυτούσιο πολλές φορές, υλικό ακόμα από την αρχαία Ελλάδα.
Θεώρησα αυτή την εισαγωγή απαραίτητη, πριν παρουσιάσω τις «Μάγισσες των Ιωαννίνων». Το βιβλίο δεν αποτελεί ακριβώς λογοτεχνία, αλλά ένα είδος χρονικού της ισχυρής γενιάς μαγισσών στην Ήπειρο που έχουν τις ρίζες του στο μαντείο της Δωδώνης (όπου υπήρχαν και γυναίκες ιέρειες, γνωστές ως «Πελειάδες») και στο νεκρομαντείο της λίμνης Αχερουσίας: όπως υποστηρίζουν οι ερευνητές, είναι το σημείο απ’ όπου ο Οδυσσέας κατέβηκε στον Άδη, στην ομηρική αφήγηση. Ο συγγραφέας -απόγονος της τελευταίας της γενιάς τους, της Λενιώς-, καταγράφει μέσα από την προσωπική του εμπειρία αφύπνισης και μύησης, την τραγική ιστορία της στα Ιωάννινα του 18ου αιώνα, κάτω από το ζυγό του Αλή Πασά.
Η αφήγηση ξετυλίγεται με πισωγυρίσματα στο χρόνο, ανάμεσα στο παρόν όπου ο συγγραφέας ανακαλύπτει και διαβάζει τα «γριμόρια» της Λενιώς -τα βιβλία που κάθε μάγισσα δημιουργεί καταγράφοντας τελετές, κατάδεσμους και ξόρκια-, και στο παρελθόν σε δύο χρόνους, στην ιστορία της Λενιώς και στην ιστορία των μαγισσών που προηγήθηκαν πριν από εκείνη, φτάνοντας στην πιο ισχυρή ανάμεσά τους, την Πάμβα – που πήρε το όνομά της από την Παμβώτιδα, τη λίμνη των Ιωαννίνων.
Όμορφη και άξια, η ορφανή Λενιώ, γεννήθηκε με το χάρισμα και μπήκε εξ αρχής κάτω από την προστασία δύο ισχυρών μαγισσών που τη δίδαξαν και την προστάτεψαν: της Διώνης και της Μανωδέσσας. Αλλά οι μάγισσες σε όλες τις εποχές, έχουν η καθεμία τον οίκο και τη φατρία στην οποία ανήκει: συχνά τα συμφέροντά τους συγκρούονται και τότε πόλεμος ανελέητος με όλα τα μέσα, ξεσπά ανάμεσα στις πλευρές. Σε έναν τέτοιο πόλεμο ανάμεσα στις δύο πιο ισχυρές φατρίες των μαγισσών των Ιωαννίνων βρέθηκε μπλεγμένη η Λενιώ, και αυτό καθόρισε την τύχη της και τη ζωή της…
Όπως είπα και πριν, το βιβλίο δεν είναι λογοτεχνία, αλλά χρονικό γεγονότων που συνέβησαν. Ανάμεσα σε μαγικά ξόρκια για έρωτα αλλά και για θάνατο, διαβάζουμε και περιστατικά από την ιστορία της πόλης, την περίοδο της κυριαρχίας του Αλή Πασά, όπως τα γεγονότα που οδήγησαν στο θάνατο της Κυρα-Φροσύνης που κατέληξε πνιγμένη στα νερά της λίμνης. Στο σύνολό του, είναι ένα κείμενο γεμάτο μαγεία και ιστορία, που αποδεικνύει ότι ακόμα και η πιο ισχυρή μάγισσα δεν μπορεί να παρέμβει και να αλλάξει τη μοίρα, αυτό που έχει γραφτεί για τον καθένα στο βιβλίο της ζωής. «Κι ό,τι γράφει, δεν ξεγράφει», όπως έλεγε συχνά η γιαγιά μου.
