Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ

Ο Robert Walser (Ρόμπερτ Βάλζερ) γεννήθηκε στο Μπιλ της Ελβετίας το 1878. Νεαρός ακόμα εγκαταλείπει το πατρικό του και αρχίζει μια ζωή γεμάτη περιπλανήσεις. Κάνει διάφορα επαγγέλματα για να ζήσει ταξιδεύοντας στη Γερμανία και στην Ελβετία. Το 1904 δημοσιεύει το πρώτο του βιβλίο «Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ», το οποίο υποδέχονται με θαυμασμό γνωστοί λογοτέχνες της εποχής, όπως ο Franz Kafka και ο Hermann Hesse. Τα επόμενα χρόνια δημοσιεύει τρία ακόμα μυθιστορήματα, γίνεται γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους και γράφει μανιωδώς διηγήματα, δοκίμια και ποιήματα. Ζει μοναχικά, υποφέρει από κρίσεις κατάθλιψης και παραισθήσεις, που το 1929 τον αναγκάζουν να νοσηλευτεί σε νευρολογική κλινική στο Βαλντάου. Συνεχίζει να γράφει ως το 1933, χρονιά κατά την οποία μεταφέρεται στο φρενολογικό ίδρυμα του Χεριζάου. Εκεί πεθαίνει το 1956, λησμονημένος, κατά τη διάρκεια ενός μοναχικού περιπάτου στο χιόνι.

Το σύνολο του έργου του εκδόθηκε πολύ αργότερα και ο Walser αναγνωρίστηκε σταδιακά ως ένας από τους σημαντικότερους γερμανόφωνους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Πολλοί ομότεχνοί του υποκλίθηκαν στο στιλ γραφής του, μεταξύ αυτών η Susan Sontag, η οποία χαρακτήρισε τον Walser ως τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στον Kleist και τον Kafka.

Στο βιβλίο του «Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ», ο Walser μεταφέρει αυτούσιες τις εκθέσεις ενός μαθητή, έπειτα από ευγενική παραχώρηση της μητέρας αυτού. Ενός μαθητή που αμέσως μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο πέθανε.

Είκοσι εκθέσεις, λοιπόν, μικρής έκτασης παρουσιάζονται. Τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται ο μικρός μαθητής, ποικίλα. Αφορούν μεγάλα θέματα: τη φιλία, τη φτώχεια, τη φύση, την ευγένεια, τη μουσική. Μιλάει περί ανθρώπου, περί πατρίδας, περί επαγγέλματος. Και ακόμα περί φθινοπώρου και Χριστουγέννων. Ή και για πιο κοντινά θέματα σε αυτόν, πιο οικεία: η πόλη του, το σχολείο του, το βουνό που υπάρχει σε κοντινή απόσταση και στο οποίο πηγαίνει με τους συμμαθητές του για παιχνίδι, το πανηγύρι. Η σχολική αίθουσα, μια πυρκαγιά που ξέσπασε στην καρδιά της πόλης του. Όλα αυτά που συστήνουν και περικλείουν τον κόσμο του.

Η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι κατά πολύ ανώτερη από αυτή ενός παιδιού της δευτέρας τάξης. Ώριμη, με πλούσιο λεξιλόγιο, πλήθος μεταφορών και «ιδιαίτερων», δύσκολων εκφράσεων. Ωστόσο, τόσο απλή και κατανοητή από όλους. Ακροβατεί μεταξύ σοφίας και ανοησίας, αφέλειας, ειρωνείας, αδεξιότητας και δεξιοτεχνίας.

Και από τη μέση του βιβλίου και έπειτα, το ύφος γραφής αλλάζει, ο συγγραφέας μιλάει πλέον σαν ενήλικας με πιο στιβαρό και επίσημο ύφος. Τα γραπτά του με τίτλους «Ο γραφιάς», «Ένας ζωγράφος» και «Το δάσος» το αποδεικνύουν περίτρανα.

Στο πρώτο γίνεται μια λεπτομερής, σφαιρική παρουσίαση του «γραφιά». Ως ανθρώπου, ως επαγγελματία, αναλύονται τα χαρακτηριστικά του, η συμπεριφορά του, ο χαρακτήρας του. Η ιδιοσυγκρασία του. Σε τριτοπρόσωπη αφήγηση.

Στο δεύτερο παρακολουθούμε τα γραφόμενα, τις σημειώσεις ενός ζωγράφου – σε πρώτο κυρίως πρόσωπο. Ο οποίος ζει σε μια βίλα στην επαρχία φιλοξενούμενος μιας κόμισσας και ζωγραφίζει απερίσπαστος πίνακες που όλοι τους ανήκουν σε κείνη. Μέχρι που η αγάπη φωλιάζει στις καρδιές τους και όλα καταστρέφονται, ωθώντας τον ζωγράφο μακριά από τη βίλα.

Τέλος, στο «Το δάσος» δίνεται μια πραγματεία περί αυτού. Δοκιμιακού περιεχομένου, με γλώσσα και ύφος κάτι μεταξύ μαθητή και ενήλικα. Αλλά και με στοιχεία παραμυθιού.

Το αφήγημα «Οι εκθέσεις του Φριτς Κόχερ», εντέλει, είναι ένα γραπτό που αποπνέει ρομαντική διάθεση και ποίηση.