Αποκαλύψεις στα βάθη της ζούγκλας
Στα βάθη του αδάμαστου Αμαζονίου: «Η φρίκη!… Η φρίκη!…» του κυρίου Κουρτς στην εμβληματική «Καρδιά του σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ. Το δαιμονικό όραμα του εκμανούς Φιτζκαράλντο, στην ομώνυμη ταινία του Βέρνερ Χέρτζογκ, να χτίσει ένα θέατρο στα βάθη της ζούγκλας. Ο δυστυχής Έντουαρντ που καταλήγει ναυαγισμένος στα χέρια του ψυχοπαθούς Δρ. Μόρο, φτιαγμένος από την πένα του Χ. Τζ. Γουέλς.
«Ο Ποταμός των θαυμάτων» της Αμερικανίδας Ανν Πάτσετ εντάσσεται στην κατηγορία των μυθιστορημάτων εσωτερικής περιπέτειας υπό το περίβλημα του αποπνικτικού και τρομώδους διάκοσμου μιας ζούγκλας. Εν προκειμένω του Αμαζονίου.
Η σκιά των προαναφερθέντων έργων είναι βαριά πάνω στο βιβλίο, καίτοι δεν τίθεται θέμα σύγκρισης. Φευ, όμως, είναι αναπόφευκτο να γίνει από τη στιγμή που ο κοινός τόπος συνθέτει τη δράση με τρόπο καταλυτικό. Τούτο συμβαίνει και στο μυθιστόρημα της Ανν Πάτσετ.
Ο Δυτικός επιστήμονας που βρίσκεται αντιμέτωπος με τις αρχέγονες δυνάμεις της φύσης, με τον ανιμισμό των πρωτόγονων φυλών που ζουν στα σκότη των δασών, με την επιθετική χλωρίδα και πανίδα που αντιτάσσεται στην λογοκρατούμενη φύση του μοντέρνου πολιτισμού.
Κεντρικό πρόσωπο στο μυθιστόρημα κατέχει η επιστήμονας Μαρίνα Σινγκ που εγκαταλείπει τη ρουτινιάρικη απάθεια των εργαστηριακών της αναλύσεων σε μια φαρμακευτική εταιρία με έδρα τη Μινεσότα, για να ανακαλύψει τα ίχνη του συνεργάτη της, Άντερς Έκμαν, στα σκότη του Αμαζονίου.
Με τη σειρά του ο Έκμαν (νεκρός, σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση) έχει μεταβεί στη Βραζιλία για να εποπτεύσει τις μυστικές εργασίες της εκκεντρικής δρος Ανίκ Σβένσον η οποία, χρηματοδοτούμενη από την εν λόγω φαρμακευτική εταιρία, δουλεύει πάνω σε ένα πρωτότυπο πρόγραμμα γενετικής, με παράλληλες έρευνες στην εξάλειψη της ελονοσίας.
Καταδυόμενη στον πνιγηρό κόσμο της ζούγκλας, η Μαρίνα Σινγκ δεν θα βρεθεί αντιμέτωπη μόνο με αντικειμενικούς κινδύνους (η φύση επιτίθεται δραστικά, τα άγρια ζώα και ερπετά είναι ένας άμεσος εχθρός), αλλά και με τους δικούς της εσωτερικούς δαίμονες. Η αναμέτρηση με τη Σβένσον (άλλοτε καθηγήτριά της στο πανεπιστήμιο) θα ανασύρει από το βάθος του χρόνου και της συνείδησής της φόβους και πικρίες. Ο συγχρωτισμός της με τους ανθρώπους της φυλής των Λάκασι θα την αναγκάσει να αποβάλει (φλούδα – φλούδα) το επίστρωμα του πολιτισμού με τον οποίο έχει εμποτιστεί. Η αναζήτηση του Άντερς λαμβάνει μέσα της επιτακτικό χαρακτήρα. Γεγονότα στροβιλίζονται γύρω της και μέσα της μεταθέτοντας παραπλεύρως το κέντρο βάρους του εαυτού της. Οι γυναίκες της φυλής, μασουλώντας τον φλοιό ενός μυστηριώδους δέντρου, μπορούν να τεκνοποιούν μέχρι τα βαθιά τους γεράματα. Η εταιρία πιέζει για απαντήσεις. Ένα κωφάλαλο παιδί, προστατευόμενος της δρος Σβένσον, γίνεται αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Ο Άντερς, που τελικά δεν είναι νεκρός αλλά εξαφανισμένος. Η επιστροφή στον πολιτισμό και στη σιγουριά της αστικής καθημερινότητας. Όλα αυτά μπλεγμένα στο μυαλό της Μαρίνας Σινγκ διαμορφώνουν τον καμβά της εσωτερικής πορείας της προς την αυτογνωσία.
«Ο Ποταμός των θαυμάτων» είναι ένα πολυπρισματικό μυθιστόρημα με αρκετές φιλοδοξίες που, όμως, δεν πετυχαίνει να σκιαγραφήσει την ευρύτητα της σχέσης ατόμου – φύσης. Οι περιγραφές είναι εντατικές, αλλά δεν έχουν την εσωτερικότητα και το βάθος πεδίου. Η ιδιόμορφη σχέση των δύο γυναικών (Μαρίνα – Ανίκ) μένει μετέωρη, αν και δείχνει να έχει κλείσει η παλιά πληγή ενός ιατρικού λάθους της πρώτης. Η εύρεση του Άντερς (με τον οποίο θάλλει μια ερωτική σχέση που εκδηλώνεται σπασμωδικά) και η επιστροφή του στην οικογένειά του που τον περιμένει με αδημονία, δημιουργεί στη Μαρίνα μια παθητική αντανάκλαση που πόρρω απέχει από το να τη χαρακτηρίσει κανείς λυτρωτική.
Έστω και έτσι το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα. Προσκομίζει μια ρέουσα γλώσσα, έχει δεμένη πλοκή και αρκετούς χαρακτήρες, κάποιοι εκ των οποίων λειτουργούν (εντέλει) ως αρχετυπικά σχήματα.
Η μετάφραση είναι της Ιωάννας Ηλιάδη.
