Ένα μυθιστόρημα αγωνίας
Ο Λέο Πέρουτς (1882-1957) είναι ένας γερμανόφωνος συγγραφέας εβραϊκής καταγωγής σε εκείνη την ιδιαίτερη και με τόσο ισχυρή φωνή γενιά καλλιτεχνών και διανοούμενων του Μεσοπολέμου, του οποίου το έργο δεν είχα μέχρι σήμερα την τύχη να διαβάσω: ώσπου μου έκαναν δώρο αυτό το αριστουργηματικό ψυχολογικό μυθιστόρημα αγωνίας και φαντασίας. Και παρά το γεγονός ότι πολλοί σημαντικοί συγγραφείς και κριτικοί το έχουν χαρακτηρίσει ως αστυνομικό, διότι στην πλοκή του υπάρχει ένα ανάλογο μυστήριο το οποίο οι ήρωες προσπαθούν να εξιχνιάσουν, εγώ θα σεβαστώ την άποψη του δημιουργού του, που δήλωνε πως δεν έχει γράψει ποτέ αστυνομικό μυθιστόρημα, και δεν θα το χαρακτηρίσω έτσι. Διότι είναι αλήθεια ότι «Ο Μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας» είναι ένα αφήγημα που δεν μπορεί να ενταχθεί σε καμία κατηγορία.
Η ιστορία ξεκινά με τον περίεργο «πρόλογο αντί επιλόγου» όπως τιτλοφορεί ο ήρωας, ο βαρόνος φον Γιος που αποτελεί συγγραφικά τον ορισμό του «αναξιόπιστου αφηγητή», την εισαγωγή με την οποία μυεί τον αναγνώστη στην ιστορία που έχει καταγράψει εκ των υστέρων, για τα όσα δραματικά συνέβησαν εκείνο τον Σεπτέμβρη του 1909. Καλεσμένος σε ένα μουσικό σουαρέ μεταξύ φίλων στο σπίτι της πρώην αγαπημένης του και του νυν συζύγου της, ενός διάσημου ηθοποιού στη δύση της καριέρας του, ο βαρόνος όχι μόνο θα εμπλακεί στην αυτοκτονία του οικοδεσπότη του, αλλά θα θεωρηθεί και ο βασικός ύποπτος ως ηθικός αυτουργός. Αλλά ένας εκ των άλλων προσκεκλημένων, ένας προσγειωμένος και αποφασιστικός μηχανικός, θα αναλάβει αυτόκλητα τον ρόλο του ντετέκτιβ και θα επιχειρήσει, με τη συμμετοχή του βαρόνου και ενός γιατρού, να αποδείξει ότι επρόκειτο για δολοφονία, ένα κλασικό «έγκλημα σε κλειδωμένο δωμάτιο», και όχι αυτοκτονία. Τα όσα θα ακολουθήσουν, που οδηγούν την πλοκή καθαρά στον χώρο της φαντασίας, πραγματικά αιφνιδιάζουν τον αναγνώστη και τον κρατούν σε μία κατάσταση αγωνίας, όπως ακριβώς και τον ήρωα, μέχρι την εξιχνίαση του μυστηρίου.
Διατηρώντας σε όλο το κείμενο αυτή τη φόρμα του μυστηρίου που συνεχώς γίνεται και πιο σκοτεινό, ο Λέο Πέρουτς δημιουργεί ένα εξαιρετικό ψυχολογικό μυθιστόρημα για τη ζωή και τις επιλογές που κάνει κάποιος στη διάρκειά της και τις συνέπειές τους, για την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση που μόνο την επιφάνειά της δυνάμεθα να αντιληφθούμε αλλά εκείνα που αναδύονται από τα βάθη της είναι συχνά αδιανόητα για τον λογικό νου μας, αλλά και για τη δημιουργία και την τέχνη. Και θέτει το ερώτημα, τι είναι τελικά φαντασία και τι πραγματικότητα; Ποια τα όριά τους και μπορεί τελικά να υπάρξει μία αντικειμενική πραγματικότητα, εκτός από τις εκδοχές αυτής που αντιλαμβάνεται ο καθένας μας; Ο ήρωας του Πέρουτς που αφηγείται την ιστορία, μοιάζει να μην είναι ποτέ σίγουρος αν όντως είναι «αθώος του αίματος» ή αν έχει απωθήσει από τη μνήμη του τα πραγματικά γεγονότα, γεγονός που ενισχύεται από τον επίλογο του εκδότη που στα χέρια του έφτασε το χειρόγραφο του βαρόνου.
Και σαν μην ήταν αρκετά τα παραπάνω τα οποία αριστοτεχνικά εντάσσει σε μία ιστορία μυστηρίου, ο συγγραφέας στον πυρήνα της αφήγησης έχει τοποθετήσει τον υπαρξιακό τρόμο, με σκηνές και εικόνες τόσο έντονες που αποτυπώνονται (ή μήπως ανακαλούνται;) στη μνήμη του αναγνώστη. Στην καρδιά του μυθιστορήματος κυριαρχεί εκείνος ο κόκκινος ουρανός της Έσχατης Ημέρας, της Δευτέρας Παρουσίας του τίτλου: Ο καθένας μας αντιμέτωπος με τα έργα του…
