Ένας κόσμος διαφανής και μέγας

Ιδού ένας αξιομνημόνευτος αντίλαλος από τα υψίπεδα της αμερικανικής Σίλικον Βάλεϊ σε μορφή μυθοπλασίας. Ένα κέντρισμα φόβου για ό,τι μέλλεται να συμβεί ή για ό,τι ήδη υφαίνεται στον ηλεκτρονικό αργαλειό – ευθύς μπροστά μας.

Ο «Κύκλος» είναι ο τόπος των θαυμάτων: στο ογκηρό σχήμα του, που τείνει προς τον ολοκληρωτικό σχηματισμό του καθώς κλείνει και περισφίγγει, συμβαίνουν όλα τα πολυσήμαντα της τεχνολογικής εξέλιξης. Οι μέγιστες ιδέες αποκτούν κατηγορική διάσταση και ηθική εμπειρία. Ο μέσα κόσμος του «Κύκλου», αυτής της πολυπλόκαμης εταιρείας που διαφεντεύει –ουσιαστικά– τις τύχες των ανθρώπων με δόλια ευφραντικό τρόπο, είναι απρόσβλητος από τις εξωτερικές σημάνσεις που τον περιβάλλουν. Αντιθέτως, η εταιρεία είναι εκείνη που επιβάλλει τους νόμους με δραστήρια μαγεία (που φτάνει στο ακραίο σημείο της πλήρους απομάγευσης της καθημερινότητας).

Ο Έγκερς επεκτείνει το Οργουελικό «1984» στο «2015» και πέραν τούτου – η μηχανιστική έξαρση έχει φτάσει στο απόγειό της, η ταύτιση του ανθρώπου με τα ηλεκτρονικά κατασκευάσματά του επέχει τη θέση θριάμβου.  Η θέαση του κόσμου από ψηλά, με την ευγλωττία και την αποστασιοποιημένη αυτοπειθαρχία ενός Θεού, είναι ίδιον μόνο μιας εκλεκτής κάστας ανθρώπων –των υπαλλήλων του «Κύκλου»– που τεχνολογικώ δικαιώματι (sic), μπορούν να  αλλάζουν τις σταθερές του, να θηρεύουν τους αφανείς θησαυρούς του και να αυτοαναφέρονται με την ακοίμητη ενέργεια ενός εφευρέτη που ζει για το επόμενο εφεύρημά του, δίχως να ασχολείται με την κοινωνική ή ηθική διάστασή του. Τι από όλα αυτά δεν συμβαίνει στις εταιρείες «αιχμής» τούτη τη στιγμή στις ΗΠΑ;

Όταν η φιλόδοξη Μέι εισέρχεται στα έγκατα της εταιρείας, με την υποβοήθηση της πρώην συμφοιτήτριάς της, Άνι, που κατέχει ήδη τα ακριβά μυστικά της εταιρείας, θα αντικρύσει έναν κόσμο σπάταλης διαφάνειας – και θα το χαρεί με την ψυχή της. Όλα της φαίνονται απολύτως τακτοποιημένα μέσα στην απλωσιά της παγερής ουδετερότητας. Τίποτα δεν αποκρύβεται, όλα είναι στο φως και όλα δουλεύουν με τους ρυθμούς μιας σκληροπυρηνικής μηχανής που δεν δίνει λογαριασμό παρά μόνο τον απόλυτο κανόνα: φτιάχνουμε πράγματα που πρέπει να επιβληθούν. Από τα χαμηλά στρώματα του «Κύκλου», η Μέι αρχίζει να αποκτάει οθόνες τις οποίες οφείλει να χειρίζεται με δεξιότητα και πειθώ, να συνδιαλέγεται με τους «πελάτες» της εταιρείας με τη συναισθηματική εγγύτητα ενός ομιλούντος ρομπότ και ουσιαστικά να εισέρχεται μέσα στον δαίδαλο, εν πλήρει συνειδήσει. Θέλει να φτάσει στον Μινώταυρο, δεν πηγαίνει στανικά προς τα εκεί.

Τα πράγματα είναι ακριβώς όπως φαίνονται: τα γεννήματα του «Κύκλου» επιδιώκουν να προκαθορίσουν τη μοίρα των ανθρώπων. Το βροντοφωνάζουν, το διαλαλούν, είναι το χρυσόμαλλο δέρας των τριών κεφαλών της εταιρείας που την κατασκεύασαν/γιγάντωσαν/δόξασαν γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο. Και των τριών; Το τρίκορφο τέρας δεν είναι, πλέον, ένα αρραγές σχήμα και η Μέι θα το καταλάβει όταν θα συναντήσει έναν μυστηριώδη άνδρα που στο τέλος θα αποδειχθεί καίριας σημασίας στην εξέλιξη της ιστορίας. Στο μεταξύ η πνιγηρή διαφάνεια κεντρίζει το μαλακό υπογάστριο της Δημοκρατίας, της ατομικής ελευθερίας, της σκέψης, των απλών καθημερινών συνηθειών, της κοινωνικής διευθέτησης. Αυτό που ονομάζουμε αισθητός κόσμος στα μάτια της εταιρείας είναι ένα πλήρες κενό που πρέπει να πληρωθεί μέσω νέων, επαναστατικών προγραμμάτων που θα κάνουν τη ζωή των ανθρώπων ξέφρενα αιχμαλωτισμένη. Σαν να βρίσκεται σε μια γυάλινη φυλακή και ο προηγούμενος «κρυφός» κόσμος να είναι πνιγηρή υπόμνηση ενός σκοταδιστικού παρελθόντος. Η Άνι δεν αντέχει και σπάει, οι συγγενείς και οι φίλοι της Μέι επηρεάζονται από τη μεγαλομανία της και καταβροχθίζονται, ο μυστηριώδης άνδρας την προειδοποιεί για τα τερατώδη μελλούμενα, αλλά εκείνη είναι σθεναρά προσηλωμένη στους υψιπετείς στροβιλισμούς της εταιρείας. Όταν θα κληθεί να αποφασίσει με ποια μεριά θα συμπαραταχθεί, δεν θα έχει άλλη επιλογή. Και φυσικά θα ακολουθήσει τη μοίρα της.

Υπάρχει μια σαφής συνάφεια του βιβλίου με την πραγματικότητα που βιώνει η μετανεωτερική κοινωνία της Δύσης. Μοιάζει με την εκπλήρωση μιας προφητείας και εμπεριέχει δόσεις ειρωνικής θλιβερότητας για το πόσο η τεχνολογική διέξοδος μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνος μονόδρομος και εντέλει αδιέξοδο. Τα πάντα εξαρτώνται από τα… τιτιβίσματα, τα «μου αρέσει» και τις διαδρομές –αψεγάδιαστης ακρίβειας– μέσα στις ηλεκτρονικές λεωφόρους των κοινωνικών δικτύων. Μόνο που στο επόμενο βήμα (ή «κλικ») περιμένει το παμφάγο τέρας να καταπιεί τους ανθρώπους για να ζήσει και να μεγεθυνθεί. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει. Η μετάφραση ανήκει στην Ιλάειρα Διονυσοπούλου.