Ο πόλεμος και η ήττα μέσα από μια χιουμοριστική ματιά

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον Sir Peter Ustinov (1921-2004) ως έναν από τους σημαντικότερους Άγγλους ηθοποιούς. Ωστόσο ο Ustinov εκτός από εξαίρετος ηθοποιός υπήρξε και ένας πολύ σημαντικός συγγραφέας τόσο μυθιστορημάτων, όσο και θεατρικών έργων – κάποια από τα έργα του έχουν παρασταθεί και στην Ελλάδα. Έτρεφε μεγάλη αγάπη για την Ελλάδα και υπήρξε πρεσβευτής της UNICEF προσπαθώντας να βοηθήσει με όποιο τρόπο μπορούσε το συνάνθρωπο. Κυρίως, όμως, ήταν ένας σπουδαίος καλλιτέχνης με πολύ ανεπτυγμένη αίσθηση του χιούμορ η οποία είναι φανερή και στο λογοτεχνικό του έργο.

Ο Ηττημένος είναι η ιστορία του Χανς Βίντερσιλντ, ο οποίος είναι το στερνοπούλι ενός μεσήλικου ζευγαριού. Μεγάλωσε στη Γερμανία του Χίτλερ που ετοιμάζεται για το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Γίνεται αξιωματικός του γερμανικού στρατού και μπαίνει στον πόλεμο με την πραγματική πίστη στην υπεροχή των Γερμανών. Αφού περάσει από διάφορα μέτωπα, βρίσκεται στη Φλωρεντία του 1944 και για πρώτη φορά στη ζωή του ερωτεύεται μια Ιταλίδα πόρνη. Όταν τα γερμανικά στρατεύματα υποχωρούν, ο Χανς χάνει την Ιταλίδα του και αντί να προσπαθήσει να εγκαταλείψει την Ιταλία παίρνει ξανά το δρόμο για τη Φλωρεντία, σε μια απόπειρα να βρει το κορίτσι που ερωτεύτηκε. Αφού περάσει από διάφορες δοκιμασίες και φτάσει στον προορισμό του, βρίσκεται αντιμέτωπος με την αλήθεια και τα εγκλήματα που έχει διαπράξει.

Το μυθιστόρημα αναπτύσσεται μέσα από μια τριτοπρόσωπη αφήγηση και με ένα βιογραφικό ύφος. Η ιστορία ξεκινάει με τη γέννηση του Χανς, συνεχίζει με την ανατροφή του για να τονιστεί η εξέλιξη του φανατικού ναζιστή, και κλείνει με τις πολεμικές του εμπειρίες και το θάνατό του. Ο χαρακτήρας του Χανς αναλύεται λεπτομερώς από το συγγραφέα που ταυτόχρονα δείχνει να συμπαθεί και να λυπάται τον πρωταγωνιστή του. Ο έρωτάς του για την Τερέζα δεν είναι μια σαρκική ανάγκη, αλλά μια ψυχολογική απόπειρα να δει τον κόσμο με άλλα μάτια, πιο τρυφερά.

Η γλώσσα του Ustinov είναι άλλοτε απλή και άλλοτε περιγραφική. Το πλεονέκτημα, όμως, αυτού του μυθιστορήματος είναι το χιούμορ και ο σαρκασμός του συγγραφέα, ο τρόπος που σχολιάζει τα εθνικά στερεότυπα χωρίς να γελοιοποιεί τους λαούς και η μεγάλη του αγάπη για τους ήρωές του, καθώς πάντα τους περιγράφει ή τους αναλύει, αλλά ποτέ δεν τους κριτικάρει.

Πολύ καλή η μετάφραση της κυρίας Καλλιγέρη σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό μυθιστόρημα.