Σαρακατσάνοι, οι βασιλιάδες των βουνών
1926, Χαϊντού Ξάνθης. Ένας δάσκαλος ανεβαίνει στα βουνά για να διδάξει τα παιδιά των Σαρακατσάνων, που ξεκαλοκαιριάζουν στο Χαϊντού, γράμματα. Και η ιστορία ξεκινάει. Μαζί και το βιβλίο της Νάγιας Δαλακούρα Ο χορός του αετού.
1941, Ελατιά Δράμας. Η ζωή του δασκάλου ορίζεται πλέον από τον αγώνα για το ιδανικό της ελευθερίας. Απροσδόκητα και υπό τελείως διαφορετικές συνθήκες, θα ξαναβρεθεί στο Τσελιγκάτο των Σαρακατσαναίων και θα περάσει μαζί τους ένα σεβαστό χρονικό διάστημα, κατά το οποίο θα ξεδιπλωθούν τα πάθη του και θα λάβει υπόσταση ένας απαγορευμένος έρωτας.
Και τα χρόνια κυλούν, οι ήρωες συνεχίζουν τις ζωές τους χωριστά, τεράστιες αλλαγές συντελούνται στην Ελλάδα, αλλά και στον τρόπο διαβίωσης των Σαρακατσάνων.
Και μια κοπέλα, εν έτει 2010, επισκέπτεται το Λαογραφικό Μουσείο Σαρακατσάνων στις Σέρρες αναζητώντας τις ζωές των ανθρώπων πίσω από τα εκθέματα.
Τόπος δράσης για μία ακόμα φορά τα βουνά της Βόρειας Ελλάδας – στα ορεινά της Ξάνθης και της Δράμας. Κύριοι πρωταγωνιστές, οι Σαρακατσαναίοι και «μεσάζοντας» των παραπάνω ο δάσκαλος Γιάννης Κοντούλης – η αφορμή για να ξεδιπλωθεί ο κόσμος τους.
Διότι σε ένα δεύτερο επίπεδο βρίσκεται η ζωή στο Τσελιγκάτο, τα ήθη, τα έθιμα, οι παραδόσεις, οι συνήθειες, ο τρόπος ζωής αυτών των ανθρώπων, η νομαδική ζωή τους. Το βιβλίο, εξάλλου, βρίθει από την ιδιαίτερη γλώσσα τους, το γλωσσικό τους ιδίωμα, αλλά και από «δικές» τους λέξεις, οι οποίες εξηγούνται στο γλωσσάρι που βρίσκεται στις τελευταίες σελίδες. Χωρίς, βέβαια, να ξεχνιούνται, ως background, και τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν την Ελλάδα σε κάθε χρονική στιγμή της αφήγησης, όπως τη διαμάχη, εν έτει 1926, μεταξύ καθαρεύουσας και δημοτικής γλώσσας. Και αργότερα, το 1941, την εισβολή των Βουλγάρων στις περιοχές της Βόρειας Ελλάδας και τον αγώνα των ανταρτών για ελευθερία.
Στο βιβλίο, ολόκληρος ο κόσμος των Σαρακατσάνων στήνει χορό μπροστά στα μάτια του αναγνώστη και σταδιακά αποκαλύπτει τα μυστικά και τη μαγεία του. Οι Σαρακατσάνοι, στις αρχές του 20ού αιώνα, ξεκαλοκαιριάζουν στα βουνά και τον χειμώνα κατεβαίνουν στα πεδινά. Τσέλιγκες, τσομπαναραίοι, με κοπάδια στην κατοχή τους ζουν σε έναν δικό τους κόσμο. Νομάδες εκ φύσεως, είναι πλήρως ενσωματωμένοι στη φύση, τη σέβονται, ενώ από καταβολής κόσμου έχουν αρχετυπικές τελετές μύησης και δίνουν μεγάλη σημασία στις χριστιανικές γιορτές – κάθε τέτοια γιορτάζεται με κατάνυξη. Με το πέρασμα του χρόνου όμως, τα παραπάνω αλλάζουν σταδιακά, αναγκάζοντας τους Σαρακατσάνους να ακολουθήσουν και αυτοί τα σημάδια των καιρών, να συμβιβαστούν.
Το Ο χορός του αετού δεν είναι αμιγώς μυθιστόρημα. Είναι ένα βιβλίο που με αφορμή μια φανταστική ιστορία παρουσιάζει τους Σαρακατσάνους και αποτελεί μια σημαντική πηγή γνώσης για τους συγκεκριμένους ανθρώπους, από τη στιγμή μάλιστα που έχει γίνει από τη συγγραφέα ενδελεχής έρευνα επί του θέματος, κάτι που φανερώνεται πολύ καλά από τη βιβλιογραφία και τις πηγές που παρατίθενται στο τέλος του βιβλίου.