Αν η ναζιστική Γερμανία είχε κερδίσει τον πόλεμο…

Οτιδήποτε μπορείς να φανταστείς

είναι αληθινό

Pablo Picasso

Η Ιστορία γράφεται πάντα από τους νικητές, αν όμως οι νικητές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν οι δυνάμεις του Άξονα, πώς θα είχε γραφτεί η Ιστορία; Ο πολυγραφότατος Φίλιπ Κ. Ντικ, πατριάρχης της επιστημονικής φαντασίας, επιχειρεί να περιγράψει έναν κόσμο με τη ναζιστική Γερμανία στην ηγεμονική θέση που έχουν σήμερα οι ΗΠΑ και δημιουργεί με χιούμορ και σατιρική διάθεση ένα μυθιστόρημα εναλλακτικής ιστορίας (alternative history) που θεωρείται ως το σημαντικότερο βιβλίο του, έχοντας μάλιστα τιμηθεί με το βραβείο Hugo.

Στις ΗΠΑ του 1962 που βρίσκονται υπό διπλή κατοχή -Γερμανοί και Ιάπωνες τις έχουν διχοτομήσει ελέγχοντας ο καθένας από ένα κομμάτι τους-, οι Αμερικανοί αποτελούν πολίτες δεύτερης κατηγορίας, η δουλεία των νέγρων είναι και πάλι νόμιμη, ενώ οι ελάχιστοι Εβραίοι που έχουν επιζήσει διαβιούν λάθρα αλλάζοντας το όνομά τους. Οι Γερμανοί έχουν ήδη προχωρήσει στην ”τελική λύση” στην Αφρική με μαζική εξόντωση του πληθυσμού της, ενώ επικεφαλής του ναζιστικού κόμματος, μετά την απόσυρση του γέρου και άρρωστου από σύφιλη Χίτλερ, αναδεικνύεται ο Γκέμπελς που σχεδιάζει ένα καινούριο ολοκαύτωμα: αυτή τη φορά εναντίον των συμμάχων τους Ιαπώνων, τους οποίους σκοπεύουν να σβήσουν από το χάρτη με αιφνιδιαστική πυρηνική επίθεση, ώστε το Ράιχ να μείνει ο μοναδικός παγκόσμιος κυρίαρχος.

Μέσα σ’ αυτή την απελπιστική κατάσταση, ο συγγραφέας ξεδιπλώνει κομμάτι-κομμάτι τις αλληλένδετες ζωές ανθρώπων διαφορετικής εθνικότητας και κοινωνικής θέσης που βρίσκονται συνεχώς στην κόψη του ξυραφιού, ακροβατώντας ανάμεσα στη συνείδησή τους και στην ανάγκη να επιβιώσουν ακολουθώντας τους κανόνες της νέας τάξης πραγμάτων. Η καθημερινότητά τους επηρεάζεται από δύο βιβλία: το κινεζικό ”Ι Τσινγκ”, τους χρησμούς του οποίου χρησιμοποιούν για να παίρνουν όλες τις αποφάσεις τους και ένα παράξενο έργο με τον ακόμα πιο παράξενο τίτλο ”Η Ακρίδα κείτεται βαριά”, όπου Αγγλία και Αμερική κερδίζουν τον πόλεμο ενώ η Γερμανία έχει υποστεί βαριά ήττα. Αν και απαγορευμένο, το διαβάζουν όλοι φανατικά, ενώ ο δημιουργός του ζει οχυρωμένος σ’ ένα ψηλό κάστρο στα Βραχώδη Όρη. Αυτά τα δύο βιβλία διατρέχουν το κείμενο και συναντώνται στο τέλος του για να δώσουν μια απάντηση στο ερώτημα- κλειδί που θέτει ο συγγραφέας: τι είναι πραγματικότητα και τι όχι; Μπορούν να ισχύουν ταυτόχρονα παραπάνω από μία πραγματικότητες, ανάλογα με την ερμηνεία και την οπτική εκείνου που τις βιώνει;

Με γραφή δομημένη και γλώσσα που ρέει αβίαστα (σε πολύ καλή απόδοση στα ελληνικά), ο Φίλιπ Κ. Ντικ στήνει με τη δυνατή του πένα και τη γόνιμη φαντασία του μια παγκόσμια σκακιέρα και τοποθετεί τους ήρωές του επάνω της ως πιόνια. Καθώς η δράση εξελίσσεται και τα γεγονότα τους καλούν ν’ αναλάβουν ο καθένας τη μικρή ή μεγάλη προσωπική του ευθύνη, βρίσκονται αντιμέτωποι με αποφάσεις που θα κρίνουν αν θα παραμείνουν πιόνια ή θα γίνουν ανθρώπινα όντα με ελεύθερη βούληση. Βοήθεια δεν έχουν να περιμένουν από πουθενά – είναι παγιδευμένοι σ’ έναν εξαντλητικό δυϊσμό αλήθεια/ψέμα, πλαστό/αυθεντικό, πραγματικό/ μη-πραγματικό, σε όλες τις μορφές του. Γι’ αυτό καταφεύγουν, ως σανίδα σωτηρίας, στους αρχαίους χρησμούς: όμως είναι κι αυτοί διφορούμενοι και δεν τους κατανοεί κανείς πλήρως, παρά μόνο όταν τα όσα προφητεύουν έχουν ήδη συμβεί.

Το κείμενο δεν προσφέρεται για εύκολα συμπεράσματα και οριστικές απαντήσεις – σου δίνει υλικό για να σκεφτείς τα γεγονότα που θεωρείς δεδομένα από μια διαφορετική οπτική. ”Ο άνθρωπος στο ψηλό κάστρο” δεν είναι μόνο ο συγγραφέας ενός ”φανταστικού” βιβλίου που παρουσιάζει μια άλλη εκδοχή της Ιστορίας, είναι επίσης και ο ίδιος ο Φίλιπ Κ. Ντικ που γράφει έργα επιστημονικής φαντασίας για παράλληλες πραγματικότητες που συνυπάρχουν, αλλά και ο καθένας από εμάς που επιλέγει τελικά από όλες τις πιθανές εκδοχές τη δική του πραγματικότητα….