«Ο αναρχικός τραπεζίτης» του Φερνάντο Πεσσόα (1888-1935) δημοσιεύτηκε το 1922, μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη Ρωσική Επανάσταση, όπως σημειώνει εύστοχα στο επίμετρο της παρούσας έκδοσης ο Βραζιλιάνος μεταφραστής και κλασικός φιλόλογος Έντσον Ρέις Μέιρα. Έχει τη μορφή ενός σωκρατικού, τρόπον τινά, διαλόγου, όπου δύο φίλοι συζητούν καθισμένοι στην απέναντι πλευρά ενός τραπεζιού. Ο τραπεζίτης απαντά στην ερώτηση του συνομιλητή του πώς έγινε (και παραμένει) αναρχικός, αν και τραπεζίτης, αναπτύσσοντας επαγωγικούς συλλογισμούς. Έτσι μαθαίνουμε πως, γεννημένος σε μια φτωχή οικογένεια αλλά διαθέτοντας το χάρισμα της εξυπνάδας, κατάλαβε από νωρίς πως οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι αλλά οι κοινωνικοί θεσμοί (ή οι κοινωνικές επινοήσεις, όπως τις αποκαλεί) τους κάνουν άνισους. Γι΄ αυτό έγινε αναρχικός: για να βοηθήσει να δημιουργηθεί μια ελεύθερη κοινωνία, απαλλαγμένη απ΄ ό,τι διαστρεβλώνει τη φύση του ανθρώπου. Μήπως όμως οι άνθρωποι βολεύονται μέσα σε αυτή την ανελευθερία; Μόνος δρόμος μένει τότε η ατομική δράση: κάπως έτσι ο ταπεινής καταγωγής νεαρός θα δουλέψει σκληρά, πολύ σκληρά, και για πολύ καιρό, μετερχόμενος όλα τα μέσα, «το μονοπώλιο, τη χρηματοοικονομική απάτη, ακόμα και τον αθέμιτο ανταγωνισμό» (σελ. 62), ώστε να υποτάξει το χρήμα και να απελευθερωθεί από την επιρροή του, επιτυγχάνοντας τον σκοπό του, να γίνει και να παραμείνει ελεύθερος, με την πιο σωστή, και στην πραγματικότητα τη μόνη, αναρχική μέθοδο που υπάρχει.

Αυτή είναι λοιπόν η ιστορία του ασυνήθιστου τραπεζίτη που επινόησε ο  μεγάλος Πορτογάλος συγγραφέας, ο οποίος καταφέρνει μέσα σε μερικές σελίδες να μας κάνει να σκεφτούμε για την κοινωνία και τους θεσμούς της αλλά και την ελευθερία ως σκοπό ζωής.

Η έκδοση του «Μίνωα» έχει ως πλεονέκτημα, σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση των «Γραμμάτων» (1989) που είχαμε υπόψη μας, ότι είναι απευθείας μετάφραση στα ελληνικά από τα πορτογαλικά, χωρίς δηλαδή τη μεσολάβηση μιας τρίτης γλώσσας. Το επίμετρο του μεταφραστή ξεκαθαρίζει έτσι κάποιες, ίσως ανεπαίσθητες για το μη εξασκημένο μάτι, διαφορές από εκείνη την έκδοση, στην οποία θα πρέπει, ωστόσο, να πιστωθεί μια πιο ευρεία παρουσίαση του έργου του Πεσσόα.