Ανθρώπινη φύση vs Κοινωνική πραγματικότητα
«Όταν τις νύχτες ζοριζόταν, ανέβαινε στη στέγη και φύλαγε το σπίτι. Έπαιρνε τη μορφή πουλιού για να μην τρομάζει τα ζωντανά. Στεκόταν πάνω στον καβαλάρη και παρατηρούσε τις μάχες που δίνονταν σε έδαφος και αέρα. Η νύχτα ήταν γεμάτη τέτοιες μάχες, ζωής και θανάτου. Με τη γατίσια όρασή της διέκρινε τα πάντα σε μεγάλη απόσταση, μέσα στο σκοτάδι, τόσο καλά όσο και με το μονοκιάλι που είχε αγοράσει από τους Πόντιους στη λαϊκή…» (σελ. 7)
Στο δέκατο όγδοο μυθιστόρημα της Ευγενίας Φακίνου με τίτλο «Νυχτερινή ακρόαση» η Ελένη, η βασική ηρωίδα της ιστορίας, υπήρξε άτυχη στο ξεκίνημα της ζωής της, καθώς έμεινε ορφανή με συνέπεια τη φροντίδα της να αναλάβει η θεία της που ζούσε σε ένα «θλιβερό» χωριό. Δυσάρεστο επακόλουθο ήταν η ανατροφή της να χαρακτηρίζεται από έλλειψη θάρρους, εσωστρέφεια, μοιρολατρική αποδοχή των πάντων, παθητικότητα, υπερβολική ανοχή και ενοχική συμπεριφορά. Παρακολουθούμε τις διακυμάνσεις που φέρνει η μοίρα στη ζωή της, τις αλλαγές και την εμπλοκή της σε διάφορες καταστάσεις άλλοτε θετικές και άλλοτε αρνητικές. Ο έρωτας και η αγάπη της για τον Μάξιμο –που όνειρό του ήταν να γίνει φαροφύλακας– λειτουργούν ως σωτήρια λέμβος και τη βοηθούν να υπομείνει όσα δεν αντέχονται. Το μετέπειτα κενό που δημιουργείται στη ζωή της κατά την αναγκαστική μεταφορά της στην Αθήνα, σε συγγενείς, συγκεκριμένα ξαδέρφες της θείας της, προσπαθεί να το καλύψει μέσω μιας ραδιοφωνικής εκπομπής. Είναι η μόνη οδός και το μόνο μέσο επικοινωνίας της με τον έξω κόσμο.
«Είχε ανάγκη από συνομιλίες ανθρώπων, από μια φανταστική συντροφιά, γι’ αυτό και επέλεγε τις ανάλογες εκπομπές» (σελ. 181).
«Ξαγρυπνά ακούγοντας ραδιόφωνο, αρκετά δυνατά, ώστε ο ήχος του να φτάνει ως το διάδρομο της πολυκατοικίας, αν κάποιος έχει στήσει αφτί στην εξώπορτα και κρυφακούει» (σελ. 10).
«Ανήκε στη σιωπηλή πλειοψηφία, στους χιλιάδες ακροατές που άκουγαν μόνο ή απαντούσαν νοερά» (σελ.13). Τη συντρόφευαν οι ιστορίες των ακροατών της εκπομπής. Η εκπομπή αποτελούσε γι’ αυτήν ένα παράθυρο στον έξω κόσμο.
Η ηρωίδα προσπαθεί να μην κρύβεται από τον εαυτό της όντας φύσει αδύναμη βέβαια… Συνειδητοποιεί το τώρα, τα συμβάντα και φαίνεται να αντιλαμβάνεται την πραγματικότητα. Ο συμβιβασμός υιοθετείται από αυτήν αλλά κατά βάθος δεν τον πρεσβεύει. Συντροφιά της το ραδιόφωνο και η αγαπημένη της εκπομπή. Συνεχώς αναστοχάζεται, αναρωτιέται, δε δέχεται εύκολα τα δεδομένα των καταστάσεων. «Γιατί συμβιβάστηκε τόσο εύκολα και αποδέχτηκε να γίνει μία μοδίστρα, μία καλή επιδιορθώτρια, αυτή που ονειρευόταν να σπουδάσει κτηνίατρος;» (σελ. 96).
Η «φυγή» είναι μία λέξη που χαρακτηρίζει την ηρωίδα. Εξαναγκαστική φυγή από το θλιβερό χωριό. Εξαναγκαστική φυγή από τον γάμο. Διαρκής φυγή από την πραγματικότητα. Συνεχής φυγή από τους φόβους. Φυγή από τα θέλω της. «Η Ελένη είχε περάσει χρόνια εξάσκησης, οδυνηρής και επίπονης, για να μη φορτώνει την αρχή της κάθε μέρας με προσδοκίες, με αισιόδοξες σκέψεις ότι κάτι καλό θα έφερνε, παρά είχε συμβιβαστεί να δέχεται το τίποτα, την επανάληψη εντέλει της χτεσινής μέρας» (σελ. 159).
Η συγγραφέας με τη γατίσια όρασή της διακρίνει στο βάθος της ψυχής των ηρώων της τα πραγματικά θέλω και τα όνειρά τους, τους πόθους τους. Οι ήρωες της συγγραφέως –τυχεροί όντες– χαίρουν του σεβασμού της, καθώς τελικά τους δίνει απλόχερα την ευκαιρία να προβάλουν τον εσωτερικό τους κόσμο, να διεκδικήσουν τα όνειρά τους, να «ακουστούν». Η συγγραφέας αποδεικνύεται γενναιόδωρη.
Τα συναισθήματα των βασικών ηρώων υπηρετούν την κοινωνική πραγματικότητα. Το τίμημα της ένταξής τους στην κοινωνία είναι μεγάλο. Υπόταξη, συμβιβασμός, κατάπνιξη των θέλω τους. Η Ελένη είναι στο όριο κοινωνίας και φύσης. Η κοινωνία καταπιέζει τη φύση της αλλά το ένστικτό της, η ανθρώπινη φύση της αντιστέκεται. Τελικά, ποιο από τα δύο θα κυριαρχήσει;
Τραγικοί ήρωες, και ηρωίδες σε μία ερμητικά δομημένη κοινωνική πραγματικότητα που συχνά διέπεται από άγραφους κανόνες που είναι αυθαίρετοι και λειτουργούν εναντίον του ατόμου. Το άτομο μερικές φορές συνθλίβεται αβοήθητο και άλλες φορές κατορθώνει να ανασαίνει και να επιβάλλει την ανθρώπινη φύση του. Κοινωνία vs άτομο, αποτελεί μια πολύ συχνή πραγματικότητα. Οι ήρωες, καθημερινές μορφές που παλεύουν να αποτινάξουν ζυγούς. Άλλοτε νικητές και άλλοτε ηττημένοι.
Για ποιο πολιτισμό και ποιες αξίες μιλάμε όταν καθημερινά συνθλίβονται αβοήθητα άτομα σε μια αυστηρά δομημένη κοινωνική πραγματικότητα που διέπεται από άγραφους ηθικούς νόμους που λειτουργούν εναντίον της ανθρώπινης φύσης των πολιτών; Όταν έστω ένα άτομο συνθλίβεται, αυτομάτως χάνεται ένα βήμα προς τον πολιτισμό.
