”Το βιβλίο κι εγώ ξέρουμε πως η τελευταία σελίδα είναι επίσης και η πρώτη”
Πολλά μπορεί κανείς να χρεώσει στο σκοτάδι που διανύουμε (ως λαός, ως κοινωνία, ως πολιτισμός ανθρώπινος), για πολλά μπορεί να το κατηγορήσει. Όπως, όμως, έχει αποδείξει η Ιστορία αλλά και όπως γνωρίζουν καλά όσοι έχουν διανύσει μια ή περισσότερες σκοτεινές περιόδους στη ζωή τους, μόνο στο σκοτάδι μπορεί ένα φως να αποδώσει όλη του τη λάμψη, όλη του τη λαμπρότητα, όλη την ομορφιά και την ελπίδα. Κι αυτό ακριβώς συμβαίνει στην περίπτωση του Eduardo Galeano.
Γεννημένος το 1940 στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης, ξεκίνησε ως δημοσιογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά. Το 1973 καταφεύγει, διωκόμενος για τις ιδέες του, στην Αργεντινή, την οποία επίσης αναγκάζεται να εγκαταλείψει μετά το πραξικόπημα του 1976 και να καταφύγει στην Ισπανία. Στην πατρίδα του θα επιστρέψει το 1985, μετά την πτώση της δικτατορίας. Από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα, θα γράψει σημαντικά βιβλία όπου συγκλίνουν η λογοτεχνική αφήγηση με το δοκίμιο και το χρονικό και θα γίνει ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους Λατινοαμερικάνους συγγραφείς. ”Ο αιώνας του ανέμου”, είναι το τρίτο μέρος της τριλογίας ”Μνήμη της φωτιάς” (τα δύο προηγούμενα ”Η αρχή” και ”Τα πρόσωπα και οι μάσκες”, κυκλοφορούν επίσης στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πάπυρος).
Δεν ξέρω στ’ αλήθεια πώς να παρουσιάσω αυτό το βιβλίο: το ξεκίνησα σχεδόν ανυποψίαστα, αφού δεν είχα διαβάσει άλλο του συγγραφέα, και βρέθηκα υπνωτισμένη να γυρίζω τις σελίδες του τη μία μετά την άλλη, ξετυλίγοντας το χρονικό μιας ηπείρου που ξεκινά από το 1900, όταν οι κάτοικοι ενός μικρού χωριού στο Μεξικό περιμένουν το τέλος του κόσμου. Ακολουθεί, κρίκο-κρίκο, μια αλυσίδα πολιτικών και κοινωνικών γεγονότων καθώς και προσώπων πασίγνωστων όπως ο Τσε Γκεβάρα, η Φρίντα Κάλο και ο Μπόρχες αλλά και προσώπων που δεν ακούσαμε ποτέ το όνομά τους, όμως άλλαξαν με τον τρόπο τους τον ρου της Ιστορίας: όπως οι πέντε γυναίκες στα ορυχεία της Χιλής που το 1978 ξεκίνησαν μια απεργία πείνας – η οποία τελικά έριξε τη στρατιωτική δικτατορία.
Ο ίδιος ο συγγραφέας ονομάζει το έργο του λογοτεχνική ανάπλαση βασισμένη σε ιστορικά ντοκουμέντα και πράγματι είναι – αλλά με έναν εντελώς ξεχωριστό τρόπο: χρησιμοποιεί τον γραπτό λόγο με τον τρόπο που κατέγραφαν τα γεγονότα οι κοινωνίες πριν γίνει κοινό κτήμα η γραφή, με τα έπη και τα τραγούδια, τη λαϊκή τέχνη και τις προφορικές αφηγήσεις από γενιά σε γενιά. ”Ο αιώνας του ανέμου” είναι ένα πολύχρωμο υφαντό της συλλογικής μνήμης, του οποίου τα νήματα υφαίνει με την υπομονή και αφοσίωση εκείνων που έχουν συνείδηση ότι δημιουργούν ένα έργο πολύ σημαντικότερο από τη δική τους ζωή, μια κληρονομιά για τους συμπατριώτες του αλλά και για όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, παρούσες και μελλοντικές. Κι επειδή είναι Λατινοαμερικάνος και η ποίηση τρέχει στο αίμα του, το αποτέλεσμα είναι ένα επικό τραγούδι με εκατοντάδες φωνές, που η κάθε μία λέει μια ιστορία μες την κοινή Ιστορία. Γιατί τι άλλο είναι η Ιστορία, παρά οι ιστορίες των ανθρώπων;
Στο δικό μου λογοτεχνικό πάνθεον, ο Χουάν Ρούλφο είναι ο κορυφαίος από τους Λατινοαμερικάνους συγγραφείς αλλά ο Galeano είναι η νέα, λαμπερή είσοδος που μου υπόσχεται υπέροχα κείμενα με τη δυνατή γραφή του. Κι επειδή ξέρω πως για τους περισσότερους δεν είναι γνωστός, θα κλείσω με ένα μικρό δείγμα της πένας του και με την παρότρυνση να τον διαβάσετε και κυρίως, να δείτε με τα δικά του μάτια:
”Το δέντρο της ζωής ξέρει πως, ό,τι κι αν συμβεί, δεν θα πάψει ποτέ η χαρούμενη μουσική που περιστρέφεται στα πόδια του. Παρά τους θανάτους και το αίμα που χύνεται, η μουσική θα χορεύει τους άνδρες και τις γυναίκες, όσο θα τους αναπνέει ο αέρας, και η γη θα τους οργώνει και θα τους αγαπά.”