Ο Ωκεανός του Χρόνου

Αν έπρεπε να περιγράψω αυτό το βιβλίο με δύο λέξεις, θα αρκούσε να πω: αληθινή λογοτεχνία. Ήτοι, ένα κείμενο άριστα δουλεμένο σύμφωνα με τους κανόνες της τέχνης από μία ταλαντούχο συγγραφέα, αλλά κυρίως ένα βιβλίο με ψυχή ανθρώπινη, με πνοή, με ζεστό αίμα να ρέει στις φλέβες του, ένα βιβλίο ζωντανό.

Είχα την τύχη να διαβάσω στα αγγλικά, πριν κυκλοφορήσει στην Ελλάδα, το «Μια ιστορία για το παρόν» της Αμερικανο-γιαπωνέζας συγγραφέως Ruth Ozeki (βραβευμένη και γνωστή στις ΗΠΑ και ως κινηματογραφίστρια), που ήταν στη βραχεία λίστα για το βραβείο Booker φέτος. Ακόμα θυμάμαι την ψυχική ευφορία που μου δημιούργησε εκείνη η πρώτη ανάγνωση και την ακόμα μεγαλύτερη που ένιωσα διαβάζοντάς το στην πολύ καλή μετάφρασή του στα ελληνικά. Αν προσπαθούσα να περιγράψω το συναίσθημα που σου γεννά αυτό το βιβλίο, θα το αντιστοιχούσα με εκείνο που νιώθει κάποιος όταν συναντά απρόσμενες πράξεις καλοσύνης και ανθρωπιάς. Με δυο λόγια, το αγάπησα και φώλιασα στις 600 σελίδες του, όπως ακριβώς σε μια αγκαλιά.

Δύο είναι οι βασικές ιστορίες της πλοκής και συνδέονται μέσα από τα ρεύματα του Ειρηνικού ωκεανού: Μετά τον πρόσφατο σεισμό και το τσουνάμι στην Ιαπωνία, μια συγγραφέας που ζει σε ένα μικρό νησί στον Καναδά και αντιμετωπίζει προβλήματα έμπνευσης, βρίσκει ξεβρασμένο στην παραλία ένα πλαστικό κουτί που περιέχει το κρυφό ημερολόγιο μιας έφηβης Γιαπωνέζας, ένα παλιό ρολόι χειρός από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μια σειρά επιστολές στα ιαπωνικά. Μαζί με τον άντρα της αρχίζουν να διαβάζουν το ημερολόγιο και ανακαλύπτουν ότι η άγνωστη συγγραφέας του αφηγείται τη δική της ζωή, τα βάσανα της εφηβείας και τη βία που υφίσταται από τους συμμαθητές της, αλλά και την ιστορία τής οικογένειάς της: γράφει για τον πατέρα της, έναν ευγενικό αλλά ηττημένο από τη ζωή άντρα, και την προγιαγιά της, μια πρωτοπόρο για την εποχή της γυναίκα, που έχει αποσυρθεί πλέον σε βουδιστικό μοναστήρι. Το ζευγάρι συνταράσσεται όταν διαπιστώνει ότι το ημερολόγιο είναι η «διαθήκη» της νεαρής λίγο πριν αυτοκτονήσει και προσπαθούν εναγωνίως να την εντοπίσουν και να μάθουν τι απέγινε. Στο τρίτο πλάνο της αφήγησης, το ζευγάρι αναθεωρεί τη βαλτωμένη σχέση του μέσα από την αγωνία για την τύχη της κοπέλας, αλλά και μέσα από την αναζήτηση του μάλλον τρελού γάτου τους που έχει χαθεί. Στο κλείσιμο του βιβλίου…, αλλά αυτό θα πρέπει να το ανακαλύψετε μόνοι σας, διαβάζοντας αυτό το ξεχωριστό μυθιστόρημα που είμαι σίγουρη ότι θα αγαπήσετε. (Πάντως, ο γάτος επιστρέφει τραυματισμένος, με τσαλακωμένη τη γατίσια του αξιοπρέπεια, αλλά ζωντανός.)

Όλη η πλοκή βασίζεται στο μοτίβο της ελπίδας, του να συνεχίζεις την προσπάθεια ενάντια στην ευκολία της παραίτησης, αλλά και στη ζεν φιλοσοφία: να κολυμπάς στον ωκεανό του χρόνου, συνειδητοποιώντας ότι τα πράγματα συμβαίνουν για κάποιο λόγο και ότι έρχονται και φεύγουν με τους δικούς τους ρυθμούς, σαν τα κύματα του ωκεανού σε μια ακτή. Η συγγραφέας βασίζεται σε κλασικές φόρμες (π.χ. το χαμένο ημερολόγιο) και ιστορικές αναφορές (Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος) τις οποίες χρησιμοποιεί σοφά, «δεμένες» με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Συναίσθημα αλλά και ρεαλισμός έχουν αποδοθεί αριστοτεχνικά από τη δυνατή της πένα, με μια γραφή εξαιρετική στην απλότητά της, που αληθινά συγκινεί χωρίς ποτέ να γίνεται μελό. Επίσης, το κείμενο είναι δομημένο έτσι ώστε να κρατάει συνεχώς σε αγωνία τον αναγνώστη που ταυτίζεται με όλους τους χαρακτήρες –εξαιρετικά πειστικοί όλοι και καλοχτισμένοι, ακόμα και η γάτα–, και περιμένει να μάθει την τύχη τους μέχρι την τελευταία σελίδα. Θα τολμούσα να χαρακτηρίσω ευθέως το κλείσιμο της αφήγησης ως το καλύτερο τέλος βιβλίου που έχω διαβάσει ποτέ.