Ανθρώπινες ζωές και πάθη σε μεσογειακό φόντο
Ο Δημήτρης Γ. Στεφανάκης γεννήθηκε το 1961. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Οι «Μέρες Αλεξάνδρειας» είναι το τέταρτο μυθιστόρημά του.
Στις 4 Αυγούστου 1914, η Αγγλία κηρύσσει τον πόλεμο στη Γερμανία και ο έλληνας καπνοβιομήχανος της Αλεξάνδρειας Αντώνης Χάραμης υπογράφει στο Κάιρο μια σημαντική συμφωνία με το βρετανικό στρατό. Η συμφωνία με τους Βρετανούς επιτυγχάνεται χάρη στη μεσολάβηση του Λιβανέζου Ελιάς Χούρι, αλλά και στην επιδεξιότητα του Αντώνη στις διαπραγματεύσεις. Λίγες ημέρες νωρίτερα, στην Αλεξάνδρεια, ο Ελιάς γνωρίζει στον Αντώνη τη Γαλλοελβετίδα Υβέτ Σαντόν που θα γίνει η μετρέσα της ζωής του. Έτσι ξεκινά το μυθιστόρημα του (μη Αλεξανδρινού) Στεφανάκη που επιχειρεί να αναβιώσει μια ολόκληρη εποχή (1914-1956) στην υπό βρετανική κυριαρχία Αλεξάνδρεια.
Με τη γυναίκα του τη Δάφνη, της ξεπεσμένης οικογένειας Στέγγου, ο ταπεινής καταγωγής Αντώνης μοιράζεται έναν γάμο από κοινό συμφέρον και δύο παιδιά, τον ατίθασο Κωστή («το αγρίμι του Καρτιέ Γκρεκ») και τον φιλάρεσκο Μάχο. Ο Αντώνης ενδεχομένως υποψιάζεται, αλλά επισήμως αγνοεί, ότι ο μυστηριώδης και πάντα ντυμένος στην τρίχα Ελιάς εργάζεται για τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες – όπως εξάλλου και η Υβέτ. Οι επαγγελματικές του δραστηριότητες τον απορροφούν πλήρως, αλλά τον ενδιαφέρει και το όνομά του στην κοινωνία. Έτσι, όταν ξεσπά το σκάνδαλο με τη σχέση του έφηβου μεγαλύτερου γιου του με μια παντρεμένη κόπτισσα, δεν θα διστάσει να «εξορίσει» τον Κωστή στο Βερολίνο με το πρόσχημα των σπουδών στην αρχιτεκτονική. Τον ίδιο δρόμο, για το Μόναχο αυτή τη φορά, θα ακολουθήσει και ο Μάχος, έπειτα από την αποκάλυψη της ομοφυλοφιλίας του. Ο Αντώνης παραμένει ο κυρίαρχος του παιγνιδιού μέχρι το 1933, όταν ένα εγκεφαλικό θα σημάνει το τέλος της σταδιοδρομίας του και την επιστροφή του Κωστή στην Αλεξάνδρεια για να συνεχίσει την επαγγελματική δραστηριότητα του πατέρα του. Όσον αφορά άλλα δύο κεντρικά πρόσωπα του μυθιστορήματος, η μεν Υβέτ συνεχίζει να διευθύνει έναν πολυτελή οίκο ανοχής, ο δε Ελιάς συνεχίζει στο δικό του ρόλο του συνεργάτη των Βρετανών με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Το μυθιστόρημα χωρίζεται σε τρία μέρη. Το πρώτο τελειώνει με την αναχώρηση του Κωστή για το Βερολίνο (1919), το δεύτερο με την τοποθέτηση του Μάχου από τους ναζί στην ελληνική πρεσβεία στο Κάιρο (τέλη 1938-αρχές 1939) και το τρίτο με την άνοδο του Νάσερ στην εξουσία και την εθνικοποίηση του εργοστασίου των Χαράμηδων (1956). Η οικονομία και η πολιτική, ο πόλεμος και ο έρωτας διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου. Εξίσου σημαντική είναι η σκιαγράφηση της αλεξανδρινής «πολυπολιτισμικής» κοινωνίας και ιδιαίτερα της ανώτερης τάξης της. Η Αλεξάνδρεια είναι τόπος συνάντησης διαφορετικών ανθρώπων που τους καθοδηγεί η αναζήτηση του κέρδους και οι οποίοι εκμεταλλεύονται τη χαλαρότητα των ηθών μιας κοσμοπολίτικης πόλης-λιμάνι. Ο συγγραφέας κατορθώνει να ενσωματώσει πλήθος ιστορικών και άλλων πληροφοριών στις προσωπικές ιστορίες των ηρώων του, φτιάχνοντας μια τοιχογραφία του τόπου και της εποχής. Ωστόσο, δεν εμβαθύνει στην ανάλυση των χαρακτήρων, όπως ίσως θα περίμενε κανείς σε ένα ογκώδες μυθιστόρημα. Η προσωπικότητα του Αντώνη, του Κωστή, του Ελιάς, της Υβέτ, του Μάχου, της Δάφνης προβάλλει μέσα από την περιγραφή των καταστάσεων τις οποίες βιώνουν. Δεν γνωρίζουμε τις σκέψεις και, πολύ περισσότερο, δεν γνωρίζουμε τα συναισθήματά τους. Αλλά και η πόλη λειτουργεί μόνο ως πεδίο των εξελίξεων και όχι ως κεντρικός δυναμικός παράγοντας που παρεμβαίνει και προωθεί τη διαμόρφωση της τύχης των ηρώων και της έκβασης των υποθέσεών τους.
Συμπερασματικά, οι «Ημέρες Αλεξάνδρειας» είναι ένα ενδιαφέρον βιβλίο, γραμμένο από έναν νέο συγγραφέα που χειρίζεται άριστα το λόγο και χρησιμοποιεί επιδέξια το υλικό του. Οι αδυναμίες που εντοπίσαμε στην ανάπτυξη των χαρακτήρων και στην προβολή αυτής της μυθικής για τους Έλληνες πόλης ίσως να μην σας εμποδίσουν να το απολαύσετε.